Hende di Tilburg sin trabou mester a las i raspa trein bieu sino lo a kita nan uitkering – potrèt: Pieter Hofmann

Hende di Tilburg sin trabou mester a las i raspa trein bieu sino lo a kita nan uitkering – potrèt: Pieter Hofmann

TILBURG – Mas o ménos 700 hende ku uitkering ku mester a partisipá na un proyekto di re-integrashon di munisipio Tilburg (2004-2011) tabata eksponé na e kromo-6 ku ta kousa kanser. Entre nan hopi antiano. Ounke algun di nan tin keho di salú, nan tin miedu di papia.

Munisipio a manda yama Leroy Lourens (35) na 2006 pa bin partisipá na un proyekto di re-integrashon sino nan lo a kòrta su uitkering. Lourens: “Tabata e úniko manera.”

Lourens mester a raspa i las trein. E medidanan di seguridat tabata defisiente, mas partisipante ta haña. Hopi bia e kapanan pa tapa boka a kaba, i tabata dura mas o ménos un siman promé ku a bestèl nobo i ku nan a yega atrobe. E hendenan ku uitkering hopi bia tabata traha ku un paña mará na nan kara kontra e stòf. Un otro partisipante di e proyekto ta bisa ku nunka no a parti kapa pa tapa boka mes.

Kromo-6
Ora e tabata yega kas hopi bia Lourens tabatin molèster di su nanishi. Hopi bia su katara tabata pretu. Tòg niun hende no tabata pensa riba e posibilidat di haña material venenoso den nan rosea. Lourens: “E tempu ei mi no tabata sa mes ta kiko ta kromo-6.”

Ora ku e notisia a bira konosí, Lourens a bai un enkuentro di informashon di munisipio. “Mi tabatin e idea ku munisipio tabata purba drecha e kos ku papiamentu únabes ku e kos a bira notisia. Promé ku esaki nunka no a skucha nos. Ainda mi ta sinti manera no ta tende nos.”

Na e enkuentro a partisipá tres antiano, ounke tabatin mas di nan ku a partisipá na e proyekto. Lourens a papia ku un di e antianonan ousente. “E ta biba leu i e no por a regla transpòrt. Pero e ta trahando si ku un abogado pa tuma medidanan hurídiko.” Laurens huntu ku algun otro víktima a hasi meskos.

Silensio
Lourens ta kere ku bergwensa i miedu ta hunga un papel den e silensio bou di e antianonan. E mes tampoko no sa papia mashá. “Mi por imaginá mi ku e otro antianonan ta pensa: laga numa, nada no ta kambia tòg.”

Curvin Mercera ta un di nan. E no a bai e enkuentro i e no ke tuma un abogado. Muchu karu, e ta pensa. “Pa mi no ta e plaka, sino mi salú. Ta mi yunan ta keda atras.” E no ke bisa nada tokante su salú.

Un otro di nan na prinsipio a bisa ku e ke koperá ku e artíkulo aki. Un dia despues e ta kanselá su sita.

Keho
Lourens si ta trata di bai e enkuentronan. E mester, esei e ta haña: for di algun luna e tin un trombosis. “Mi tin 35 aña, semper mi kurpa tabata bon tené i semper mi a hasi deporte. Tog semper mi ta kansá.”

Lourens tin un falta serio di vitamina D i un kansansio króniko. E ta duda si kisas su kehonan tin di hasi ku kromo-6. Otro hende ku mester a partisipá na e mésun proyekto tin keho mas o ménos meskos: keho di rosea i kansá. Lourens tin esaki algu mas ekstremo, e ta bisa.

Eksaminashon médiko
Un dòkter di Arbo di munisipio akombersá ku e partisipantenan. Ora di keho e ta manda nan dòkter di kas. Un instituto spesialisá ku munisipio ta paga ta eksaminá e partisipantenan di e proyekto pa keho relatá ku kromo-6. No ta rekompensá un chèk médiko kompleto.

Munisipio
Na òktober tin un enkuentro nobo ku munisipio. “Banda di esei nos no ta tende nada. Tur hende ta warda nerviosamente”, Lourens ta bisa. Munisipio ta laga sa ku un komishon independiente di investigashon ta investigá e echonan. Na sèptèmber di 2017 e investigashon mester ta kla.

Outor Pieter Hofmann