Aedis aegypti ta transmití Chikungunya i Dengue

Aedis aegypti ta transmití Chikungunya i Dengue

WILLEMSTAD – “Ainda no a señalá e vírùs Chikungunya na Kòrsou”, Joyce O’Niel, manager di proyekto di Epidemiologia na GGD, ta konta. Na Sint Maarten aktualmente e vírùs a plama eksplosivamente.

 
Entomólogo Gisette Seferina ta masha prekupá pa Chikungunya i a trese esaki dilanti mas ku un aña pasa. “Mi a atvertí gobièrnu ku e vírùs ta na kaminda pa e islanan, pero nan no a hasi nada.”

 
E sangura Aedes aegypti ta transmití e vírùs Chikunguya. E mésun sangura ta transmití Dengue i keintura hel. Pa keintura hel ta vakuná. Te awor no tin un vakuna kontra Dengue òf Chikungunya. E síntomanan di Chikungunya entre otro ta keintura, dolo di skarnir i sangramentu.

 
Kombatimentu di Chikungunya ta meskos ku kombatimentu di Dengue: perkurá pa no tin awa ku no ta kore i tapa kueru pa evitá piká di sangura. E sangura Aedis aegypti gusta awa fresku ku no ta kore.

 
Kontené e vírùs
Na Sint Maarten entretantu diferente hende a kontaminá. Segun O’Niel ta difísil pa kalkulá si e vírùs lo kousa mésun daño na Kòrsou i si e lo kousa un epidemia aki tambe.”Di niun manera no por pronostiká si e vírùs ta bini Kòrsou i si e lo kousa un epidemia tambe. Na Sint Maarten e kontaminashonnan a oumentá masha lihé, ma esei no ke men ku lo sosodé meskos aki. Si nos tuma medida di prekoushon nos por kontené e vírùs.” O’Niel no por bisa si gobièrnu lo tuma e medidanan aki.

 
Tin kaso konosí di hende ku a muri mientras ku nan tabata kontaminá ku e vírùs. Pero e chèns di muri di Chikungunya ta masha chikí. Niun hende no ta muri djis asina di Chikungunya”, Seferina ta konta. “E pashènt mester tabata falta algu kaba ku, den kombisashon ku Chikungunya, ta mata. Por ehèmpel un hende ku tin romatismo ta èkstra sensitivo pa e vírùs.”

 
E kehonan ta keda
Kontrali na Dengue un hende por haña Chikungunya un be so. Un desbentaha di Chikungunya ta ku e síntomanan por keda i por kompará nan ku romatismo. “Bo skarnirnan ta pega i bo no por move bon. Por dura lunanan largu promé ku esaki pasa i tin be e no ta pasa nunka mas”, Seferina ta bisa.

 
Chikungunya ta plama
Segun Seferina pa basta tempu kaba por a pronostiká entomológikamente ku e vírùs lo a bini e islanan i asta bini Kòrsou. Na desèmber di 2012 el a pone esaki bou di atenshon di ministerio di Salubridat Públiko. Minister di Salubridat Públiko Ben Whiteman siman pasá numa a atvertí pa e vírùs. “Mi ta den kontakto ku otro entomólogo den e region i nan a atvertí pa e vírùs. Awor Chikungunya a yega Sint Maarten luna pasá. No ta e úniko kaminda. Na entre otro Guadeloupe, Sint Barth’s, Martinique i Guayana Franses tambe tin hende kontaminá.”

 
Entomólogo Seferina ta duda ku tin chèns ku Kòrsou por skapa ku e virus ta bini. “Mi no ta kere ku por evitá ku e vírùs finalmente lo yega aki. Tur dia tin vuelo entre e islanan. Ta masha masha piká ku nos no a prepará e aña aki.”

 
Outor: Elisa Koek