Un djaka di kaña òf ekhorn den kurá ta un bista remarkabel na Kòrsou – potrèt: Hubert de Palm

Un djaka di kaña òf ekhorn den kurá ta un bista remarkabel na Kòrsou – potrèt: Hubert de Palm

WILLEMSTAD – Na Kòrsou awendia ta kriul di bestia i viro problemátiko. Lionfish, sapu kubano, red palm weevil i chikungunya. Ta ehèmpel agudo di espesie di animal i viro ku últmo añanan a yega Kòrsou i a plama.

E eksperto riba tereno di espesie invasivo Gerard van Buurt ademas ta bisa ku habitantenan di e barionan di Santa Catharina i e besindario di Fuik ta mira ekhorn kòrá regularmente. A mira i kapturá boa constrictor den besindario di Sint Joris. Riba social media regularmente ta pone potrèt di bestia straño ku ta señala den mondi òf den kurá.

Sapu venenoso
Tin di e bestianan eksótiko aki por ta peligroso. E sapu kubano tin un sekreshon un poko venenoso riba su kueru. E venenu aki por mata kacho i pushi si nan kome e sapu. Hende ta haña wowo ku ta pika i atake alérgiko di astma si nan mishi ku e bestia.
Último añanan e sapu a plama hopi. Van Buurt ta bisa ku na Korsou tabatin un notifikashon di Barber. “Den tempu di awaseru e sapunan ta den mondi. Ora tin sekura nan ta sali for di mondi”, Van Buurt ta bisa. Tin bisá ku kacho a yega di muri kaba pasobra nan a morde un sapu mata.

Den e bario Cas Grandi e hendenan por skucha un konsierto di e bestianan aki den roi. Awor ku tin sekura tin rèptil den nan kurá. Tambe den e barionan manera Julianadorp, Mahaai i Mahuma tin e sapunan. “Lo no dura muchu promé ku bini mas notifikashon for di Band’Abou. Nan ta den mata i asina ta transportá e bestianan bai tur kaminda”, Van Buurt ta bisa.

Rapòrt di espesie invasivo
Na aña 2012 e rapòrt ‘Introduced agricultural pests, plant and animal diseases and vectors in the Dutch Caribbean’ di e instituto di investigashon Imares, a sali. E publikashon den un ‘lista di alarma’ ta duna un bista impreshonante di e infestashonnan ku a yega Aruba, Boneiru i Kòrsou i ku ta trese problema agrikultural, enfermedat di mata i bestia, parasit i transmisor.

Ehempelnan ta e ákaro di veroaks ku ta infektá abeha, Aedes aegypti ku ta transmití e viro di dengue i chikungunya i potenshalmente keintura hel tambe. E rapòrt ta indiká ku e sangura no ta molestiá habitante so sino turista tambe. “Banda di un riesgo pa salú e sangura ta kousa kosto haltu di kuido i di kombatimentu serka gobièrnu i personanan privá. E impakto ekonómiko ta kore den miones”, e rapòrt ta bisa. E rapòrt ta avisá tambe pa abeha afrikano ku ta mata, vruminga di kandela, tipo di karpata ku ta transmití enfermedat di Lyme pero tambe diferente otro enfermedat.

Carmabi Marine Research Center di su parti tin miedu pa dos espesie marino invasivo ku ta ‘na porta’: Didemnum perlucidum, un tipo di sakpeip (Ascidiacea) i un koral moli di e famia Xenia. Tur dos ta konosí pa nan multiplikashon rápido i nan ta tapa un ref di koral dañá kaba masha lihé.

Legislashon
Aparentemente e nesesidat pa tuma medida durabel lihé ta bira mas i mas grandi, pero e lei nobo tokante espesienan invasivo, pa kua na 2013 a lanta un komishon na ministerio di Salubridat Medio Ambiente i Naturalesa, ainda no ta kla òf aprobá.

Outor: Michelle Da Costa Gomez