Na man robes un biná hóben rabu blanku i na man drechi un bina muhé rabu blanku – potrèt: Leon Pord/Curaçao Footprint Foundation

Na man robes un biná hóben rabu blanku i na man drechi un bina muhé rabu blanku – potrèt: Leon Pord/Curaçao Footprint Foundation

WILLEMSTAD – E bina rabu blanku kurasoleño ta pasa den tempu pisá. Pa motibu di e sekura di último tempu e tin difikultata pa haña awa i konstrukshon i turismo ta pone ku mas i mas área no ta aksesibel mas pa e binánan.

E mamífero ku tin sigur 4 mil aña ta kana rònt riba e isla ta na peliger. Asina dosente i fotógrafo di naturalesa Leon Pors ta bisa. “Ta bini mas i mas kaminda i edifisio riba e isla i na un dado momento bo ta kore e riesgo ku e bestianan lo muri.” Esaki lo ta un desaster, biólogo John De Freitas di Carmabi, e fundashon ku ta manehá e parkenan di naturalesa na Kòrsou, ta bisa.

Habitat
Tin mas o ménos 400 biná riba e isla, De Freitas ta kalkulá. Ounke e sekura lo a dal e populashon un sla duru. E biná ta protehá pa lei pero tòg e ta menasá. Loke bo ta haña awor ta un fragmentashon di habitat. Ántes bo por a haña e biná na San Sebastian pero den kurso di añanan a traha kas ei. Esaki a sera e pasashi di Jan Kok pa otro partinan di e isla. Tambe na kosta sùit, serka e áreanan bieu di plantashi, di Rif Sint Marie te na Kenepa tin área kaminda ainda tin biná. Diferente área parsialmente ta destiná pa turismo, ke men e habitat ta bira mas chikí.”

Enfermedat
De Freitas tin miedu ku si bini un malesa serio e biná lo disparsé. 400 ta masha poko kaba, e ta enfatisá. A topa biná ku un malesa neurológiko, kaminda nan kabes ta bai kologá skeins, i nan ta kana tambaleá ta drei rònchi. Alafin e bestia ta muri. “Nos a laga saminá tehido di sesu na Eskosia pero nada no a sali.” Ta manera e malesa ta surgi espesialmente den tempu di áwaseru pero ainda e populashon ta sobreviví. Tòg lo ta bon pa hiba e biná Aruba i Boneiru tambe pa garantisá e supsistensha.”

Leon Pors ta warda den parke Christoffel te ora e binánan sali – potrèt: Anneke Polak

Leon Pors ta warda den parke Christoffel te ora e binánan sali – potrèt: Anneke Polak

Kòrsou huntu ku e isla venesolano Margarita ta e úniko isla den Karibe kaminda tin biná. Pors i De Freitas ta bisa ku bon mirá Kòrsou mester ta masha orguyoso di e biná aki i mester kuid’é bon. De Freitas: “Meskos Florida Keys ta konosí pa nan biná chikí úniko, Kòrsou tambe mester komuniká esaki den eksterior. Esaki ta algu pa ta masha orguyoso di dje.”

Maneho di naturalesa
For di den añanan ’90 diferente partido a formulá un maneho di naturalesa, pa salbaguardiá no solamente e biná sino tur aspekto úniko i balioso di naturalesa di Kòrsou. Esaki a disparse den un lachi i nunka polítika no a wak e mes, De Freitas i Pors, ku tabata envolvi den desaroyo di e maneho, ta bisa. Pero tòg den tur desaroyo riba e isla mester tene kuenta ku naturalesa, De Freitas ta enfatisá. “Si bo no desaroyá vishon na un dado momentu bo ta yega un punto ku no tin baimentu bèk mas i e ora ei aki algun desena di aña pueblo lo hañ’é ta paga e kuenta.”

Outor: Anneke Polak