PAK ta resultá ora produkto di zeta i gas no kima kompletamente, manera ora Isla kima zeta i gas | Potrèt: Dick Drayer

PAK ta resultá ora produkto di zeta i gas no kima kompletamente, manera ora Isla kima zeta i gas | Potrèt: Dick Drayer

WILLEMSTAD – Habitantenan i hende ku pasa den e barionan Habaai i Marchena diariamente ta inhalá konsentrashonnan alarmante di hidrokarbon polisíkliko aromátiko (PAK). Esaki a sali for di sifranan preliminar di un estudio ku dr. Dana Wetzel i dr. Erin Pulster di laboratorio MOTE Marine a hasi.

E balornan ku a haña tin be ta surpasá e balornan pèrmití di Organisashon Mundial di Salubridat dos te tres be.

E asina yama PAKnan ta kousa daño na DNA i ta kousa kanser i enfermedat di pulmon. “E resultadonan preliminar ta asina alarmante ku ta urgentemente deseabel pa sigui hasi investigashon”, segun Wetzel. Anteriormente e siman aki a bin sali ku e mesun investigadónan a haña konsentrashonnan alarmante di PAK den fòndu di dos die e kuater bahianan ku a investigá.

E sushamentu di PAK ta sosodé ora no kima produkto di zeta i gas kompletamente. E produktonan aki ta karakterístiko pa Refineria Isla. Segun organisashonnan di medio ambiente kimamentu di e produktonan menshoná no solamente ta sosodé kasi konstantemente, sino espesialmente di un manero inkompleto. Awor e estudio di MOTE ta prueba esaki sientífikamente.

Investigashon di tera i fòndu di laman
Tambe den e investigashon di tera i fòndu di laman e investigadónan a konstatá ku e konsentrashon alarmante di PAK ta mas parti petrogéniko. Esaki ta prueba ku ta Isla – ántes e aktividatnan di Shell – ta e fuente di e tipo di sushamentu aki.

Na 2007 TNO den koperashon ku servisio di medio ambiente tambe a establesé ku tin konsentrashonnan oumentá di PAK den e awanan di superfisio di e bahianan den besindario di Isla. E resultadonan di e investigashonnan nobo ta konfirmá e resultadonan di TNO tempunan ayá. E balor adishonal di e estudio nobo ta ku a tuma muestra di airu na diessinku sitio riba e isla durante un temporada largu.

Salú
Geólogo Leon Pors di Curaçao Footprint Foundation ta bisa ku un hende ku landa den laman lo no sinti daño direktamente di e sushamentu di fòndu, pero ku e konsentrashonnan ku a midi ta alarmante si pa e kadena di nutrishon. “E konsentrashonnan haltu aki di hidrokarbon karsinogéniko literalmente ta resultá den nos tayó, ora nos kome piska i otro marisko.”

Mark Vermeij, direktor sientífiko di e instituto lokal di investigashon ‘Caribbean Research and Management of Biodiversity’ (Carmabi) ta di akuerdo ku Pors. “Si nos tin problema ku kolesterol i ku di mas salu den nos kuminda anto sigur nos mester ta hopi prekupá pa e asuntu aki. Pasobra t’asina grave e situashon ta.”

E investigadónan mes ta mustra riba estudio ku a hasi ántes di e salubridat di habitantenan ku ta biba bou di huma di refineria. Den tres estudio na 1999, 2003 i 2009 nan ta konstatá ku tin un kantidat mas haltu di pashènt den e barionan bou di huma di Isla ku keho di doló di kabes, biramentu di stoma, enfermedat króniko di pulmon, astma i kanser.

Mas investigashon
E promé investigashon di MOTE di sushamentu di tera i fòndu di laman segun Dana Wetzel a para pasobra no tin mas plaka pa sigui investigá. E di dos investigashon di PAK den airu lo haña un kontinuashon na desèmber si investigadó Erin Pulster spera di promové riba esaki.

Vermeij ta spera ku mandatarionan i polítika lo usa e estudionan aki komo un oportunidat pa manehá e problema di e PAKnan. “Kana dilanti komo gobièrnu, buska un bon universidat ku tin interes pa reuní i klasifiká e problema. Berdaderamente tin mester di mas investigashon pa pa por mira riba término largu unda tin sushamentu i kuantu e ta. Kon ku bai bini mester solushoná e problema.”

Minister Ben Whiteman di Salubridat, Medio Ambiente i Naturalesa i Servisio di Medio Ambiente te aworaki no a reakshoná riba e loke e investigadónan a haña.

Outor: Dick Drayer

Flyer di midishon di tera i fòndu di laman

Flyer di midishon di tera i fòndu di laman

Un flyer ta duna un bista general kaminda a públiká un kantidat di resultado preliminar di PAK den muestra di fòndu di laman den kuater bahia di Kòrsou