Ret Karibense ta trese un seri di artíkulo tokante e islanan di Hulanda karibense, sinku aña despues di e renobashon estatal di 10 di òktober 2010. Riba e fecha ei a desmantelá Antia Hulandes i Sint Maarten i Kòrsou a bira pais outónomo den reino. For di e dia ei Boneiru, Sint Eustatius i Saba ta ‘munisipio ekstraordinario’ di Hulanda. Aruba tin e státùs outónomo for di 1986 i no tabata forma parti mas di Antia Hulandes.

Èks sekretario di estado Ank Bijleveld | Potrèt: Pieter Hofmann

Èks sekretario di estado Ank Bijleveld | Potrèt: Pieter Hofmann

ZWOLLE – E negoshashonnan na kaminda pa 10-10-‘10 tabata ‘un operashon grandi’, sekretario di estado di Asuntunan Interior i Relashonnan den Reino (BZK) di e tempu ei Ank Bijleveld ta rekordá sinku aña despues di e reformashonnan estatal. “Nos mester a kambia Statút. Anto nos mester a hasi algu ku nos no a hasi nunka: kanselá un pais.

A sana e debenan di Antia bou di kondishon ku lo tin supervishon finansiero. Bijleveld: “Antia tabatin un debe entre dos pa tres miar riba un poblashon di 200 mil hende. E paisnan mester a haña un bon posishon di komienso, pero pueblo tambe mester a haña e garantia ku esaki lo a keda mas o ménos asina.”

Kolegio supervishon finansiero (College financieel toezicht, Cft) ta kontrolá e maneho finansiero di Kòrsou i Sint Maarten. Den e último sinku añanan esaki a kousa diferente konflikto den Reino ora a imponé instrukshon riba e islanan. E èks sekretario di estado no ta mira esaki komo un problema. “Kisas e manera ku tin bia kos a bai, pero tokante di e kontenido nunka no por tabatin un mal entendementu.”

“Ta lei di Reino di konsenso. E último palabra ei ke men ku nos tur ta di akuerdo tokante di e lei”, Bijleveld ta bisa. “A deskribí i skibi tur e posishonnan di e diferente partisipantenan enfátikamente. Tur hende sa ku si no tin un balansa drechi den presupuesto, ku Cft komo supervisor ta wak esaki, pero di otro banda nan por yuda tambe. I konsehá. For di kuminsamentu e posishonnan tabata masha kla mes.

Legislashon
Ora a kanselá Antia a bin sali ku tur legislashon no a pasa pa e paisnan nobo formá. “Nan tabata na kuminsamentu di bira un pais. A krea e posishon di komienso, e kondishonnan básiko tabatei. Hende a traha masha duru riba e kosnan aki, pero no tabata e hendenan ku riba 10-10-’10 a forma e promé gobièrnu. Nan mester a kuminsá traha pa un pais independiente pa promé biaha. Hulanda tambe a pasa hopi tempu dia el a bira un pais. E kos ei ta tuma tempu.”

Instansha di kontakto
Minimalmente un bes den sinku ana ta kambia ámtenar haltu pa otro ministerio. Na Ministerio di BZK kasi no tin ámtenar mas ku a ekperienshá 10-10-’10. Van Bijleveld: “Bon mirá tur departamento mester hasié. No tabata mi tarea, pero ku e loke ku mi sa awor lo ma bisa ku mester a keda un instansha di kontakto pa tur departamentu na direktiva di Relashonnan den Reino. E ora ei e maneho lo tabata mas kordiná.”

Tòg e konosementu spesífiko di e islanan ta bai mas hundu ku esun di e reformashonnan estatal, Bijlebveld ta haña. “No ta trata solamente di 10-10-’10, bo mester sa algu di e islanan, e kultura etsetera. Na un departamento normal na un distansha di 9000 kilometer nan ta poko isla masha chikí i no ta tur ora tin atenshon pa nan. Den Haag ta masha grandi kompará ku e islanan i e ora ei ta bon si bo tin un tipo di acountmanager den e relashonnan direkto di den Reino.”

Outor Pieter Hofmann