Osteoarkeólogo Darlene Weston i arkeólogo Raymundo Dijkhoff – potrèt: Ariën Rasmijn

Osteoarkeólogo Darlene Weston i arkeólogo Raymundo Dijkhoff – potrèt: Ariën Rasmijn

ORANJESTAD – Museo Nashonal Arkeológiko di Aruba ku ayudo di Hulanda ta investigá resto di wesu di un sementerio bieu na Santa Cruz. E wesunan ku a haña i e artefaktonan pero tambe e lugá di e sementerio, lo por kambia historia di Aruba.

Darlene Weston, osteoarkeólogo na universidat di British Columbia ta investigá restonan di e sementerio. E grafnan ta di e tempu ku tabatin kontakto kaba entre e habitantenan indígena di e region i kolonista oropeo, loke ta hasi e sementerio aki un di solamente sinku ‘contact-site’ arkeológiko den área karibense.

Mestiso
Weston ta bisa ku el a haña djente lòs di indjan, pero tambe wesu di hende di rasa mesklá, mestiso. E investigadó kanades ainda no por bisa di unda e restonan frágil aki ta bini. Investigashon spesial ku isotop strontium mester demonstrá ki tipo di mineral di den tera ku a kome i bebe ta presente den e wesunan, pa asina por dedusí di kua region e hendenan derá a bini.
E investigashon ta forma parti di e proyekto Nexus 1492 di Universidat di Leiden. Meta di e proyekto grandi aki ta pa investigá e promé kontakto di e region ku oropeano. Na ougùstùs Weston ta spera di presentá e resultadonan definitivo di su investigashon.

Arkeólogo Raymundo Dijkhoff ta usa e investigashon di Weston pa kaba su investigashon di Ph.D tokante e sementerio na Santa Cruz. Tin vários motibu pakiko e sementerio aki ta masha spesial. E promé ekskavashon a tuma lugá na 2001. A haña tres graf. Na 2012 tabatin un di dos ekskavashon mas amplio kaminda a haña resto di 38 hende, kuater di nan so tabata den resto di kaha di morto. Hopi bia e brasanan di e skelètnan tabata den sierto posishon ku posiblemente ta un indikashon di ritual indígena.

Prenda i moneda
“Serka algun di nan nos a haña prenda tambe, òf moneda di balor. Esaki ta mustra ku tabatin prosperidat den e komunidat ei i e nesesidat pa mustra e státùs di e persona ei”, Dijkhoff ta bisa. Ta suponé ku banda di e sementerio tabatin un kapia, ku lo ta mas bieu ku esun di Alta Vista ku ya pa hopi tempu ta konsiderá e promé misa na Aruba.

Loke ta hasi e sementerio mas spesial ainda ta ku e ta keda ost di Hooiberg, den un área kaminda ofishalmente hende no tabatin pèrmit pa biba. Te asina leu ku ta konosí no tin niun dokumentashon tokante un komunidat, i sigur no di un sementerio ku kisas a usa sentenar di aña na e lugá ei.

Meskla di rasa
“Promé ku 1754, ora a habri Aruba pa biba, niun hende no por a bin biba aki”, Dijkhof ta konta. “Promé ku esei tabatin solamente grupito chikí di diessinku pa binti spañó òf hulandes. Banda di esaki tabatin 200 pa 300 indjan. Pero semper e pregunta tabata unda nan ta derá. E sementerio aki por ta e lugá. E echo ku nos a haña resto di mestiso ta indiká ku tabatin hopi mesklamentu di rasa i nos no a ferwagt esei. Awor e pregunta ta si e indjannan i mestisonan ei berdaderamente a bini djaki òf di tera firme. Investigashon ku isotop strontium por duna e kontestá.”

Outor Ariën Rasmijn