E opstákulo di mas grandi di e investigashon ta den e abilidat di lesa di mucha di grupo 7 i 8 – potrèt: Janita Monna

E opstákulo di mas grandi di e investigashon ta den e abilidat di lesa di mucha di grupo 7 i 8 – potrèt: Janita Monna

KRALENDIJK – Na Boneiru masha poko ta lesa pa mucha. Esaki un investigashon di hende ku difikultat ku lesamentu i skibimentu ku Fundashon Lesa i Skibi Boneiru, a tene den kabamentu di aña pasá, un inisiativa di Rotary. A entrevistá mas ku mil habitante di Boneiru, i tambe un grupo grandi di alumno di skol sekundario. E resultadonan ta konosí aktualmente.

E echo ku ta lesa i lesa pa mucha asina poko ta kousa preokupashon. Pasobra esaki por traha preventivamente si ta trata di analfabetismo. “Si bo kuminsá lesa pa mucha na un edat hóben, esaki tin efekto riba término largu”, Marie Craane ku ta traha komo kordinadó di alfabetisashon na Forma, e instituto pa edukashon di adulto, ta bisa.

‘Analfabeta funshonal’
Te ainda a suponé ku na Boneiru un 24 porshento di e poblashon aktivo no por lesa i skibi òf no sufisientemente. E sifra aki ta di mas ku dies aña pasá. Ta p’esei Fundashon Lesa i Skibi a laga hasi un investigashon di alfabetismo den e diferente idiomanan ku ta papia riba e isla. Koutelosamente por konkluí ku 17.7 porshento di habitantenan ta ‘analfabeto funshonal’ na papiamentu. Na hulandes e porsentahe ei ta mas haltu, 25 porshento.

Craane ta kontentu ku awor tin sifra, pero mesora ta pone un nota marginal: “17 porshento por ta mas abou ku e 24 porshento ku nos ta sali for di dje. Pero den práktika e kantidatnan lo ta mas serka di otro. Tin hende ku a duna kontesta sosialmente aseptabel, i e berdadero analfabetonan por ehèmpel, kasi no a koperá.”

A usa e kuestionarionan na kompania, instansha, skol, pero tambe riba kaya e na evento. Craane mes a yuda tene e enkuestanan. E ta konta kon na un di e eventonan un hòmber tabata pará poko separá riba e plenchi, i kon despues di hopi esfuerso el a konvensé e hòmber pa koperá. “A bin sali ku e no por a lesa.”

Opstákulo
Pa Addo Stuur, presidente di e Fundashon Lesa i Skibi, e opstákulo di mas grandi ta den e investigashon di abilidat di lesa di mucha di grupo 7 i 8. “Si esei no ta na un bon nivel e muchanan ta haña nan den problema na skol sekundario.”

“E situashon di idioma ta kompliká na Boneiru”, Craane ta bisa. “E investigashon ta mustra ku ta papiamentu ta usa mas parti pa komunikashon. Esei ta boga pa invertí mas den material edukativo na papiamentu. Un programa manera Sesamstraat na Papiamentu lo ta hopi bon.”

Potrèt: Janita Monna

Potrèt: Janita Monna

Bùs di medionan di komunikashon
Den e lucha kontra hende ku difikultat ku lesamentu i skibimentu e fundashon di Lesa i Skibi pronto lo bini ku un inisiativa mas: un bùs di medionan di komunikashon. Ta yena e bùs, un biblioteka riba wil, franses, bieu, ku mil buki, Stuur ta konta. Pa mucha hóben, alumnonan di skol básiko i püber. Por lo pronto lástimamente ta buki hulandes so. Pasobra na papiamentu no tin mashá.” E bùs di medio di komunikashon tin computer tambe, ku internet. Por usa esakinan pa hùiswèrk, òf djis pa buska algu. E bùs ta para den un otro bario tur dia.

Tantu Craane komo Stuur ta haña ku investigashon adishonal ta nesesario, entre otro di e impakto sosial i ekonómiko di hende ku difikultat ku lesamentu i skibimentu. “Si hende no por lesa i skibi, òf no por sufisientemente, esaki tin influensha riba nan salú. Nan ta biba un bida ku mas stress. Nan tin miedu kaba di un karta ku nan no por komprondé.”

Sírkulo
E investigashon por lo pronto no ta kambia nada na e trabou di Forma. Hóbennan i adultonan ku no por lesa i skibi bon, por sigui un trayekto di alfabetisashon serka nos”, Craane ta splika. Un hende ku difikultat ku lesamentu i skibimentu ku a siña lesa por lesa pa su yu tambe. Asina bo ta kibra e sírkulo visioso.”

Outor Janita Monna