Sabana di Hato despues di hopi awaseru na 2011. E senarionan aki nos lo mira mas tantu den futuro. Potrèt: Elisa Koek

Sabana di Hato despues di hopi awaseru na 2011. E senarionan aki nos lo mira mas tantu den futuro. Potrèt: Elisa Koek

WILLEMSTAD – For di 2030 nos lo ripará e efektonan di kambio di klima na e islanan karibense i esaki, segun e ekspertonan, lo kousa problema. Ta ferwagt ku, entre awor i 2100, nivel di laman den Karibe lo subi por lo ménos 1 meter i pa mas tantu 6 meter. Esaki a sali for di un investigashon di United Nations Global Development Program.

Ounke ku Kòrsou segun mayoria di e investigashonnan ta keda basta bon, aki tambe kambio di klima ta un echo. “Nos mester pensa seriamente tokante di esaki” Albert Martis, direktor di Servisio Meteorológiko di Kòrsou ta bisa. “Pensa riba edifisio importante manera Fòrti. Luganan asina por yena ku awa. “Si ta prudente pa traha un kas kant’i awa awendia? Bon, kisas si bo ke biba manera na Venesia.”

Elisa Koek ta papia ku Albert Martis, direktor di Servisio Meteorológiko

Bou di awa
Geofísiko Tad Pfeiffer di Universidat di Colorado, asta ta papia di un subimentu di 8 meter. Isla abou òf pais i isla ku hopi edifikashon kant’i laman manera Guyana, Antigua i Bahamas ta mas vulnerabel.
“Dependiente di e manera ku nos trata karbon, nivel di laman lo subi masha lihé”, Pfeiffer ta bisa. “Den Karibe esaki ke men ku e islanan i sierto kosta kontinental den 15 aña lo haña nan den problema. Na Guyana nos ta mira aworakí kaba ku partinan históriko a bin resultá bou di laman.”

Ola haltu
E subimentu di nivel di laman na promé lugá ta un menasa pa kosta. Segun Martis 10 sèntimeter di subida di nivel di laman ya ta pone ku olanan ta bira problemátiko. Si bo deseo tabata un kasita kant’i laman kit’e for di bo ‘bucketlist’ numa. “Mundiamente ta konsehá no konstruí kant’i laman. Mihó kos ta pa mantené por lo ménos 10 meter liber i despues traha un asera.”

Meteo i gobièrnu ta pasando medidanan pa protehá Kòrsou kontra e efektonan di kambio di klima. Na Megapier na Bullenbaai a pone stashon pa mónitòr e subimentu di nivel di laman i a kuminsá ku trato di kosta den koperashon ku e Ofisina di Nashonnan Uní pa Servisio di Proyekto. “Un ehèmpel di esaki ta plantamentu di mangel di awa pa kombatí daño di sla di ola na un manera natural.”

Segun un investigashon di e sientífiko di medio ambiente Zainab Naqvi i e antropólogo Sara Alexander subimentu di superfisio di laman ta kousa orkan mas duru tambe. Espesialmente durante e fenómeno di tempu La Niña, ku probablemente ta okurí na yüli, por ferwagt orkan pisá. “Mirando unda Belize ta keda, e pais aki ta haña sla duru”, Nagvi i Alexander ta bisa. Pero tur isla karibense por konta ku inundashon i mas tempestat tropikal ku ta kousa eroshon.

Awaseru i sekura mas ekstremo
Ta zona ireal despues di e sekura ekstremo e aña aki, pero Martis tambe ta konfirmá ku nos por ferwagt awaseru pisá. “E sekura di e aña aki ta kompletamente falta di El Niño i e fenómeno aki no tin un relashon probá ku kambio di klima.” E klima di Kòrsou riba término largu lo bira espesialmente mas ekstremo, segun Martis. Por ehèmpel lo tin ménos dia di áwaseru pero mas dia di áwaseru ekstremo loke ta pone ku e kaida di áwaseru pa aña lo keda igual.

Tambe nos por ferwagt mas dia di kalor ekstremo. Temperatura promedio lo subi 1 pa 2 grado. “Esei nos ta ripará for di awor”, Martis ta bisa.” Si bo a lanta aki probablemente lo bo por kòrda serena riba bentana ántes. Esei no ta sosodé mas.”

Outor Elisa Koek