‘Partidonan polítiko hulandes mester hasi mas esfuerso pa tende di nan na islanan BES’

Portrèt: Statia Government. Gezaghebber Alida Francis votando.

E gezaghebber di Sint-Eustatius, Alida Francis, ta preokupá pa e kantidat remarkablemente abou di persona ku a vota na e elekshonnan di Tweede Kamer riba su isla. Di e 1935 persona ku derecho di voto na Sint-Eustatius, solamente 206 a vota djarason 29 di òktober. Djis un ñaña mas ku dies porshento. Meskos ku na Boneiru i Saba, e habitantenan di Statia por vota for di 2010 pa e komposishon di Tweede Kamer. E último añanan ya tabatin poko ánimo pa partisipá. Pero e porsentahe di aparishon akí ta esun di mas abou te ku awor. “Partidonan polítiko hulandes mester hasi mas esfuerso pa laga tende nan mensahe den e parti karibense di Reino.”

No ta solamente na Statia: riba e otro islanan di e parti karibense di Reino tambe no ta masha hopi hende a bai urna. Na Boneiru 3355 hende a vota, di e total di 15.578 ku derecho di voto. Na Saba 260 di e 976 hende ku derecho di voto a bai vota. E partido D66 a sali komo esun di mas grandi na Boneiru i Saba. E resultado preliminar di e elekshon ta mustra ku na Saba 103 hende a vota riba e partido di Rob Jetten. Na Boneiru 745 votadó a vota pa D66. E aña akí GroenLinks/PvdA a bira e di dos partido na Saba ku 68 voto. Na Boneiru ChristenUnie a bira e di dos haladó di voto ku 516.

Na Sint-Eustatius tabata remarkabel ku e partido NSC a haña e kantidat di mas haltu di voto, ku 65. Segun Francis e Parlamentario Faith Bruyning a esforsá su mes hopi pa e islanan BES durante e último añanan. “Mi ta mir’é komo un ‘gesture of appreciation’ (un muestra di apresio) p’e.” Number dos pa loke ta voto a bira D66 ku 45 voto, i GroenLinks/PvdA a finalisá na e di tres lugá ku 30 voto.

Kultura di votamentu
E aparishon di votadó ta abou. Algu mas ku 26 porshento na Saba, un tiki mas ku 21 porshento na Boneiru i nèt riba 10 porshento na Statia. Francis a kontemplá den su mente ta kiko por ta e motibunan tras di esaki. “E motibu prinsipal pa e aparishon abou ta sinta den e echo ku e kulturanan di votamentu na Hulanda i Statia ta diferensiá di otro.”

E ta splika ku promé ku 2010 e habitantenan tabata vota pa elekshonnan polítiko lokal so. “Na 2011 nos por a vota pa Tweede Kamer pa di promé biaha. Lástimamente no tabatin niun desaroyo polítiko bisto den e diessinku añanan despues.” Francis ta un spesialista di komunikashon diplomá. “Mi ta konstatá ‘an urgent need’ (un nesesidat urgente) pa partidonan polítiko hulandes pensa bon riba e manera ku nan ke pa tende nan mensahe den e parti karibense di Reino.”

“Klaro ku”, asina e ta bisa, “e kantidatnan ta chikitu. Pero e efekto di e polítika na Den Haag tin konsekuensia pa e habitantenan aki. Dikon nan no ta hasi un esfuerso adishonal pa wòrdu tendé? ‘Why don’t they go the extra mile?’(Dikon nan no ta bai e mia adishonal?)” Segun Francis hopi habitante di Statia tin muchu tiki informashon di partidonan polítiko hulandes, i ta difísil pa haña esei.

Programa di partido na hulandes
“Pa e elekshonnan di 2023 algun polítiko a tuma e molèster pa bishitá e islanan BES pa klarifiká nan puntonan di bista. Esei a sosodé ménos e aña akí. Pero ta dikon tur programa di partido ta na hulandes? Dikon niun resumen na ingles òf papiamentu, e otro idiomnan ofisial di e parti karibense di Reino?”

Francis: “Mi ta bisa esaki pasobra e partidonan polítiko ta risibí fondo di gobièrnu hulandes. Nos tambe ta siudadano hulandes. E partidonan mester tin e interes pa trese nan mensahe aki tambe. Nos ta biba den tempu di IA i teknologia. Dikon nan no ta traha mensahe di vídeo di dos òf tres minüt na ingles pa e siudadanonan di e islanan? Na elekshonnan lokal mas ku 85 porshento ta bai urna. Normalmente e habitantenan ta aktivo i envolví. Pero falta informashon for di Hulanda.”

Mensahe di vídeo
P’esei su konseho pa e partidonan polítiko hulandes ta: “No lubidá riba e islanan BES den bo kampaña. Si bo tin un mensahe, laga nos tambe tend’é. ‘Make work on this’ (Traha riba esaki). Mi ta spera ku esaki lo subi e grado di partisipashon di e habitantenan. Nos tin un kultura di votamentu, e hendenan gusta vota. Tópikonan manera salubridat públiko ta interesante pa nos tambe, pero e ora ei por fabor na ingles.”

Ku ta vota asina tiki awor, por duna e impreshon robes ku e habitantenan di e islanan BES no tin interes. “Nan ta interesá sí.” Banda di esei, Francis ta enfatisá ku na e elekshonnan akí a sali na kla atrobe ku ‘kada voto ta konta. “Aworaki tin tiki hende riba e islanan BES ta vota, pero si tur hende hasi uso di nan derecho di voto, nos lo por hasi e diferensia den algun kaso. Nos ta mirando ku na ora di elekshon kada voto por ta importante. Esei lo mester interesá kada partido polítiko.”