Portrèt: Elisa Koek

WILLEMSTAD – E sirkunstanshanan pa invertí ta malu pa motibu di burokrasia i regla nobo, Asosiashon di Komersio na Kòrsou (VBC) ta bisa. For di 2015 e BV- i NV nan ta obligá di paga 50 porshento di nan benta òf 50 mil florin pa aña na nan mes komo entrada. “E regla ei ta kompletamente no realístiko” direktor di VBC John Lieuw ta bisa.

Mas o ménos 80 porshento di e empresarionan na Kòrsou, ta MKB (negoshi chikí i mediano ku ménos ku 10 empleado). E empresarionan aki hopi bia ta skohe e pa ta BV, NV òf negoshi di un persona. Komo ku no tin un areglo pa trahadó independiente òf freelance, un hende asina hopi bia ta resultá den un negoshi di un persona. Esei ke men ku bo mes ta responsabel, pero bo no tin gastu di personal: e gastunan di AOV i OV ta kaduká.

Un otro desbentaha di un negoshi di un persona ta ku e empresario ta paga e BZV (ku a introdusí na febrüari 2013) pa tantu e parti di e dunadó di trabou komo e parti di e trahadó. “Pa evitá esaki hopi hende ta skohe pa BV òf NV”, Lieuw ta sigui.

Paga 50 porshento obligatoriamente

Den un forma legal asina e empresario ta paga su mes un salario ku por pone e entrada pa belasting sali mas abou. Tambe SVB ta paga normalmente den kaso di enfermedat. Pero e triki aki for di 2015 no ta lukrativo mas: for di dia ku a bini ‘Gebruikelijk loon’ (suèldo di kustumber) e empresario ta obligá di paga su mes 50 porshento di e entradanan.

“Loke no ta kuadra ta ku ta wak e benta i no e ganashi”, Lieuw ta splika. “Ke men ora un bendedó kumpra un outo pa 60 mil florin i bend’é pa 80 mil florin, e mester paga su mes un suèldu di 40 mil florin. Di kua plaka e mester hasi kompra e ora ei?”

Forsa di kompra
E gastunan pa suèldu a bira muchu haltu, Lieuw ta bisa. Esaki ta trese trahamentu sin paga belasting òf tumamentu di trahadó freelance. “Pa un entrada di 1000 florin nèto pa luna, e dunadó di trabou mester reservá 1700 florin. Ta mas barata si tuma trahadó freelance, pasobra nan no tin suèldo mínimo. Ku esaki e forsa di kompra ta baha i esaki tin influensha atrobe riba ekonomia.”(pa un splikashon mira e lista *)

Accountant Luzette da Silva tur dia ta mira hende ku e gastunan haltu ta subi nan kabes. “Ta manera niun hende no ta komprondé ki influensha e gastunan aki tin riba e hòmber chikí. E areglo di 50 porshento ta dal espesialmente e empresarionan chikí.” Da Silva ta tende mas i mas k hende ta ‘hòrta shòt’ pa asina skapa e gastunan. “Ta kosta di mas. Algun di nan ta entregá un protesta, pero esei ta tuma añanan largu i tanten aanmaning ta keda drenta.”

Ministerio di Asuntunan Sosial, Labor i Bienestar ta e partido ku ta ehekutá e areglonan i ta determiná e porsentahenan. Niun hende na ministerio no tabata alkansabel pa komentario.

Lesa tambe: ‘Empresarionan ta preferá si traha klandestinamente pa motibu di gastunan haltu’

* Un salario nèto ta e salario ku un trahadó ta risibí riba su kuenta. E direktor di un BV òf NV ta duna su mes un salario: e tambe ta trahadó. E dunadó di trabou ta paga 17,2 porshento na salario, inkluso tur prima i gastu. Un salario nèto di 1000 florin ke men ku e dunadó di trabou ta paga 1722 florin. Esta si e no skohe pa paga penshun, di diestres luna i plaka di vakashon.

Trahadó ta risibí suèldu: 1000

Gastunan total: 1722,-

Gastunan total sin gastunan obligatorio (plaka di vakashon, di 13 luna i penshun: 1462,-

Primanan i gastu doño di trabou 2017 Porsentahe di salario ku ta paga Risibidó
AOV (penshun di behes)/AWW (Seguro di Viuda i

Huerfano)

9,5 porshento SVB
OV (seguro di desgrasia): 0,5-5% (ta dependé di e riesgo di e trabou) SVB
BZV (seguro básiko di gastu di enfermedat) 9,3% SVB
OV (seguro di gastu di enfermedat (si akaso un trahadó
bira malu. Despues di warda dos dia SVB ta paga 80% di un hende su salario)
1,9% SVB
AVBZ (Seguro General pa Gastunan Espesial di Enfermedat:  seguro di pueblo kontra riesgo ku no por sigurá otro kaminda manera enfermedat króniko òf hèndikèp físiko òf mental) 0,5% SVB
Reservashon di sesantia (Den kaso di fayit òf suspenshon di pago di e dunadó di trabou e trahadó tin derechi riba pago di sesantia di e Fondo di Sesantia) 2-3% Dunadó di trabou mester spar pa esaki
Prima di Sesantia 40 florin pp SVB
Plaka di vakashon (no ta obligatorio) 8% Dunadó di trabou mester spar pa esaki
Di 13 luna (no ta obligatorio) 8% Dunadó di trabou mester spar pa esaki
Penshun (no ta obligatorio) 10% Dunadó di trabou mester spar pa esaki
Dianan di vakashon 8% Dunadó di trabou mester spar pa esaki
Dianan di espera relatá na enfermedat 4% Dunadó di trabou mester spar pa esaki
Demas dia liber (e.o. troka kas, fayesementu di famia, kasamentu 5% Dunadó di trabou mester spar pa esaki