Portrèt: Roelie van Beek

WILLEMSTAD – E koral rondó di Kòrsou ta pasando mal ratu. Un gran parti a disparsé durante e último añanan pa motibu di bashamentu di awa sushi den laman, diferente enfermedat i tormentanan. Asina e sambuyadónan Marc i Anton di Scubaçao ta bisa. P’esei nan a afiliá nan mes na e Coral Restoration Foundation Curaçao (CRFC).

Pa añanan kaba e refnan di koral rondó di Kòrsou ta hala miles di turista sambuyadó pa e isla. E industria di sambuyamentu tabata bon pa un entrada di mas ku 76 mion florin aña pasá, segun e Curaçao Hospitality & Tourism Association (CHATA).

Inisiativa partikular
A lansa diferente inisiativa pa restorá e koral. E CRFC ta un di nan. A lanta e fundashon akí den 2015 na Kòrsou i e ta forma parti di un plataforma mundial. CRFC ta purba restorá e ref dor di kolektá pidanan di koral ‘kachu di biná’ i ‘elandgewei’ i plantanan bèk na diferente sitio dilanti e kosta di Kòrsou.

E fundadó di CRFC Pol Bosch ta splika kon nan ta hasi esaki: “Esaki ta tuma tuma lugá den diferente ‘kurá di koral’, tambe konosí komo ‘lugá di kuido’. E lugánan di kuido tin palunan artifisial ankrá riba e suela kaminda e koral ta krese”.

Ora e koralnan krese sufisiente, ta plantanan riba e ref. “Nos ta usa diferente produkto pa esaki, manera epoxy ku ta un tipo di leim. Ku esaki nos ta pega e koralnan na e barankanan”, Pol ta bisa.

Potrèt: Roelie van Beek

Ku spòns, skeiru di djente i pa laba tayó
Scubaçao ta un di e skolnan pa sambuyadó ku ta partisipá den e proyekto. Nan a planta sinku palu chikitu riba nan ref di kas. “Kada dos, tres siman nos ta duik huntu ku algun boluntario pa e lugánan di kuido, armá ku spòns, skeiru di djente i skeiru pa laba tayó. Ta tuma mas o menos un ora pa limpia un palu”, Marc Retrae, kende ta un kopropietario di Scubaçao ta konta.

“Nos ku ta skol pa sambuyá tin masha hopi interes den ref salú. Nos ta hasi uso di e echo ku tin un ref bunita. Esaki ta un manera efektivo pa hasi algu bèk, por midi esaki i e e resultado ta visibel basta lihé. Den algun luna por mira e resultado i esei ta algu maravioso pa mira”, Marc ta bisa.“Pero ta un trabou ku ta tene man, nos falta mas man”, Anton de Lang, e kopropietario di Scubaçao, ta añadí.

‘Atendé ku e kousa’
E direktor sientífiko di e fundashon Caribbean Research & Management of Biodiversity (Carmabi), dr. Mark Vermeij, tin miedu ku e ‘kuránan di koral’ no ta mashá efektivo. “Si bo no kita loke al fin al kabo ta e kousa, manera awa sushi i piskamentu dimas, plantamentu ta mashá bunita a korto plaso, pero esei no ta berdaderamente un solushon a largo plaso. E bista ta bunita pero pensando mas aleu, ta di mira si esakinan lo por bira populashonnan ku lo por prokreá nan mes”.