Portrèt: John Samson

DEN HAAG – Sientífikonan ta masha malkontentu ku e plan hulandes tokante kon den futuro solushoná guera ku e islanan. Djárason nan ta bai kombersá ku Tweede Kamer.

Fèrfelamentu tokante organisashon di elekshon? Finansa no ta na òrdu? For di Den Haag por intervení direktamente den gobièrnu di e islanan. Tambe ora Aruba, Kòrsou i Sint Maarten haña ku ‘mandatario hulandes’ ta abusá di e posibilidat ei.

Esaki ta kousa guera polítiko. P’esei e deseo grandi di e islanan ta pa bini un sorto di wes ku independientemente por resolvé e problema. Pero sekretario di estado Raymond Knops (Relashonnan den Reino) no ta di akuerdo.

E konsehonan di e sientífikonan ta devastador
Ku esaki Knops a entregá un proposishon di lei diferente di esun ku a palabrá, e sientífikonan ta konkluí. Pa e motibu ei e areglo di disputa lo por tin tiki sentido.

Segun e proposishon di Knops Raad van State aworó por konsehá so. Por pone e konseho ei un banda si un mayoria di Konseho di minister di Reino ta haña ku tin ‘motibu krusial’ pa hasi esaki.

Un diesseis mandatario hulandes por vota, kontra tres representante di Aruba, Kòrsou, Boneiru. Asina Hulanda por keda fòrsa su deseonan polítiko, e islanan ta teme.

E Lei di Reino Areglo di Disputa

Pakiko sientífikonan tin krítika riba e proposishon di lei di sekretario di estado Knops?

  • E palabrashon tabata ku un tipo di wes independiente lo a trata esaki ora e islanan haña ku ‘Den Haag’ ta intervení sin motibu den na gobernashon. Ta manera gobièrnu hulandes no ke duna e otronan poder. Remarkabel, e sientífikonan ta haña, pasobra esaki ta kontra deseo di parlamento di Aruba, Kòrsou, Sint Maarten í di Hulanda.
  • E islanan tambe mester sostené e proposishon. Hulanda lo por a introdusí e areglo di disputa di Knops su so. E ora ei esaki tin poko sentido, e sientífikonan ta avisá. Pasobra e ora ei lo tin guera, tokante kon solushoná guera. I esaki despues ku a reuní nuebe aña tokante esaki.
  • E areglo di disputa aki no ta mustra asina sólido. E areglo di disputa aki no ta mustra asina sólido. E sientífikonan ta asombrá tokante un otro punto: konseho di minister di Reino segun Knops mester akseptá solamente konseho ku ta trata di asuntunan ‘estriktamente hurídiko’. Pero ki ora fèrfelamentu tokante un desishon polítiko ta solamente hurídiko òf tòg polítiko-gubernamental? E liña ei sa ta ‘masha fini’, na ta avisá.
  • E areglo di disputa aki no ta klòp segun e dokumento hurídiko di mas importante den Reino: Statüt.Kisas e punto di mas importante. Den Statüt tin pará kon e islanan i Hulanda mester anda ku otro, kua responsabilidat kada pais (Hulanda, Aruba, Kòrsou, Sint Maarten) tin i ki areglo mester tin. Segun e sientífikonan e akuerdo di disputa di Knops posiblemente no ta kuadra ku e ‘enkargo’: artíkulo 12a di Statüt.

Djárason tin oudiensia den Tweede Kamer
Djárason e miembronan di Tweede Kamer lo papia ku kuater sientífiko. E islanan ta bisa ku nan ta sinti na mes fortifiká den nan rason, awor ku sientífiko tambe ta duna krítika riba e proposishon di gabinete hulandes.

Awor e islanan ta spera di haña sosten di miembronan di Kamer.
“E proposishon aki ta keda inakseptabel”, e presidente di parlamento William Millerson (PAR) di Kòrsou ta reakshoná. Nos ta insistí pa bini un instansha independiente ku ta duna un konseho obligatorio.

Sint Maarten i Aruba ‘tambe ta riba e mésun liña’. E presidente di parlamento arubano Ady Thijssen (MEP) ta bisa ku e ta ‘positivo’ pa ku e loke e sientífikonan a haña. “Esakinan ta punto ku nos papia di dje masha tempu kaba.

Lesa e kuater position papers di profesor Gert Oostindie, Gerhard Hoogers, Arjen van Rijn i promovenda Gohar Karapetian.