Portrèt: Mapa di kasonan di coroan/WHO

ORANJESTAD – Miéntras ku gobièrnunan i servisionan di salubridat di Aruba, Kòrsou i Sint Maarten ta informá públiko tokante nan enfoke kontra e vírùs corona Covid-19, den práktika ta resultá ku e paisnan aki ta hopi atrasá.

Esaki ta pasobra e introdukshon di e areglo internashonal di salubridat di WHO ta keda hopi atras. E intenshon di e areglo ta pa wanta plamamentu di e tipo di enfermedatnan infeksioso aki.

E areglo di salubridat IHR ta un pakete di medida, legislashon, sistema di mèldu, senario ets. ku tur pais miembro mester introdusí

I den práktika ta sali ku esakinan no ta na òrdu. P’esei Aruba, Kòrsou i Sint Maarten awor tin mas problema ku e enfoke kontra e vírùs nobo corona ku otro pais ku sí a implementá e medidanan aki kaba.

Un gran parti di dòkter di kas no ta bon alkansabel telefónikamente

E instanshanan di salubridat arubano ya tin simannan largu ta bisa pa yama dòkter di kas na promé lugá ora di síntoma sospechoso. Pero un parti grandi di e práktikanan di dòkter di kas no ta bon alkansabel telefónikamente. Banda di esaki no tin protokòl i asina na prinsipio kada dòkter di kas por aktua diferente ora di un notifikashon.

Awe numa protokòl a keda kla. Presidente di e asosiashon di médiko HAVA, Joaquin van Trigt ta mèldu ku a palabra un moda di akshon ku Direktiva di Salubridat Públiko i Hospital HOH. Pashèntnan mester por yama entre shet’or di meinta i seis or di atardi. Òf via un liña di emergensia kaminda ta kue telefon denter di 30 sekònde, Van Trigt ta bisa.

En todo kaso ta awor numa ta kuminsá ku un medida ku segun WHO ta krusial pa detekshon rápido pa evitá ku e vírùs corona ta plama.

No tin epidemiólogo
Un otro medida importante den e kombatimentu ta e presensia di eksperto. E Istituto Hulandes pa Salubridat Públiko i Medio Ambiente (RIVM) ta bisa ku na tur isla tin personal eksperto presente. Pero Aruba no tin un epidemiólogo, e eksperto ku mester supervisá i analisá dato pa evitá proliferashon.

Den esaki ta remarkabel ku hòspital HOH ta sali for di e punto di bista ku nan tin kontakto estrecho ku un epidemiólogo. “Ma ta Eugene tòg? Ahn nò, e no ta epidemiólogo? Awèl mi n’ sa antó”, Marjolyn Maduro, eksperto den prevenshon di infekshon di hòspital ta bisa. Tampoko nunka e no a tende di e areglo di salubridat di WHO yamá IHR.

As sentral: RIVM
Ademas Aruba, Kòrsou i Sint Maarten mes ta responsabel pa e introdukshon di e areglo di WHO. Pero sinku aña pasá Hulanda a firma un akuerdo di koperashon ku e paisnan aki. Pasobra parse ku e tres paisnan mes finalmente no por aktua rápidamente i adekuadamente ora enfermedat kontagioso estayá. A indiká RIVM komo punto di kordinashon. Ke men e instansha aki no solamente ta importante pa islanan BES, sino tambe pa tur isla hulandes-karibense.

Ta p’esei ta manda e tèstnan di corona di Aruba i Kòrsou (Sint Maarten no tin e tèstnan ainda) bèk pa RIVM pa un di dos análisis. I no por ehèmpel pa laboratorio na Merka, ku ta keda mas serka. Asina RIVM por keda monitòr e situashon mihó i raportá na WHO. Esaki ke men si ku ta dura mas largu promé ku e pashènt haña e solushon definitivo.

RIVM tambe mester monitòr i evaluá e introdukshon di e areglo di salubridat di WHO na Aruba, Kòrsou i Sint Maarten. Pero e último bia ku RIVM a pasa di bishita pa hasi esaki ta dos aña pasá.