Portrèt: Natalia de Grijze no ta risibí tur informashon/Marit Severijnse

KRALENDIJK – Pa esnan surdu òf ku no ta tende bon na Boneiru ta difísil pa keda na altura. Miéntras ku den situashon di krísis manera awor ku corona esaki ta èkstra importante. “Ki sorto di vírùs esei ta? E ta peligroso? Kiko ta para di mi yunan?” , ta pregunta ku e intérprete di idioma di gesto Esther de Veer ta bisa ku e ta haña regularmente.

reportahe di Marit Severijnse (na hulandes)

Tweede Kamer poko tempu ei a bai di akuerdo ku un kambio di e lei di media na Hulanda pa mehorá e aksesibilidat di informashon pa hende surdu i hende ku ta tende malu.

E kambio di lei ta enserá ku emisora di televishon mester hasi informashon tokante situashon di krísis, manera un atake di teror, un kalamidat di naturalesa òf un epidemia mas aksesibel pa entre otro e komunidat surdu. Por ehèmpel ku suptítulo òf un intérprete di idioma di gesto.

Na Boneiru esaki no ta bon regla ainda. Tin intérprete serka konferensha di prensa si pero ainda no live. “Mi mes a aserká nan, pasobra hende surdu tambe tin derechi riba informashon. Aktualmente no por interpretá live. Ademas mi ta hasié kompletamente komo boluntario.

Fake news komo notisia di bèrdat

Pa e motibu aki entre otro ta mas difísil pa hende surdu distinguí fake news for di notisia di bèrdat. Tur hende surdu no por lesa, pero pa esnan ku sí por, idioma skibí ta keda difísil. “E sekuensha di palabra na hulandes i papiamentu ta henteramente otro na idioma di gesto”, De Veer ta konta. “Idioma di gesto ta masha visual tambe, i asina bo por komprondé mas fásil kiko un kos ke men.”

Investigashon bou di hende surdu skondí
E intérprete no por bisa ku siguransa kon grandi e grupo di hende surdu ta na Boneiru. E mes konosé binti i e ta interpretá pa algu ménos ku esei. E hendenan ta yega serka dje via e grupo di Kuido i Bienestar. Esther tin e idea ku tin algun ku e no ta haña mira i e ta bai start un investigashon di e grupo aki.

“Ta posibel ku mucha surdu, pa kualke motibu, na edat hóben no a bai e skol di mucha surdu, pero ku nan a tene nan na kas. Hende ku ta biba den kunuku i ku bon mirá, no ta sali pafó nunka. Esei ke men ku mester pasa na e famianan pa puntra si tin un famia surdu ta biba ei.”

Pa mucha ku problema ku oido,finalmente tin tiki posibilidat. No tin un skol pa mucha surdu na e isla kaminda nan por siña e idioma di gesto i p’esaki na mester bai eksterior.

‘Pero ken ta bai hasi e trabou i kuantu lo kosta? Favell Maduro, hefe di komunikashon

Hefe di komunikashon Favell Maduro ta bisa ku gobièrnu lokal ta aspirá pa duna tur hende informashon den situashonnan di krísis. “Esaki ta sosodé di tur manera via informashon por eskrito, manera komunikado di prensa i notisia riba medionan sosial. Nos ta komuniká esaki na nivel b1, pa asina hende ku no por lesa bon tambe por komprondé.” Pero e ta rekonosé ku ainda no ta komuniká spesial pa hende surdu, ounke nan ta haña ku ta importante si.

Maduro no ta ekskluí un intérprete di gesto na konferenshanan di prensa den futuro. “Nos no a palabrá ainda kon eksaktamente nos lo usa Esther. Tampoko nos no sa kon grandi e grupo di hende surdu ta na Boneiru. Si Esther tin un bista di esaki i si nos tende ku tin hopi nesesidat, nos ke investigá esaki gustosamente. Ma no ta algu ku bo ta hasi di un dia pa otro, mester tin un maneho di esaki si.”

E mesun kos ta konta pa alkansá e grupo grandi ku ta papia spañó na e isla. “Nan tambe mester haña informashon, sea nan ta dokumentá òf nò. Pero ken ta bai hasi e trabou i kuantu lo kosta? Tur e kosnan aki bo mester pensa ariba.