KRALENDIJK – “Nunka Boneiru no a skohe pa e státùs di munisipio ekstraordinario òf integrashon. Pueblo asta a rechasá esaki den un referèndem na 2015”, James Finies di ‘Nos ke Boneiru Bèk’ ta bisa.

Ta dies aña pasá ku Boneiru a bira un munisipio ekstraordinario di Hulanda. Te ainda tin protesta kontra e státùs aktual di e isla. Tambe awor ku a logra progreso den e previshonnan sosial manera kompensashon pa mucha i oumento di suèldu mínimo, penshun di behes i ònderstant.

Na 2015 dos terser parti di boneriano a vota ‘nò’ kontra e laso aktual ku Hulanda. Tiki hende a bin vota, e referèndem tabata imbálido. Mester a sigui un di dos referèndem, ainda e no a tuma lugá.

‘No tin progreso pa e boneriano’
Nochi Willem di Fundashon Bon Gobernashon ta haña ku awor e boneriano ‘ta piki e frutanan zür’ di e kambio estatal. Segun e ta perhudiká e boneriano lokal den e situashon aktual. “Ta strañero tin e funshonnan di mas haltu na Boneiru. Bo ta mira boneriano traha komo hardinero òf den limpiesa di kas.”

No opstante e mehorashonnan riba tereno di enseñansa i hustisia Willem ta keda sképtiko. “Awor nos tin un prizòn moderno, pero pa ken? Pa nos mes hóbennan ku a faya den e enseñansa aktual.”

Enseñansa na Boneiru despues di 10 di òktober 2010 mester a bai e nivel hulandes lihé, pero pa hopi hóben ta papiamentu ta nan promé idioma i por ta difísil pa no keda atras den enseñansa hulandes.

E polítiko Suzy Thode (Lista Suzy Thode) tampoko no ta optimista tokante e situashon aktual. “Ta papia di progreso di Boneiru miéntras nos mester para ketu serka e oumento di e problemanan sosial na e isla aki”, e ta bisa. For di diferente investigashon di entre otro Ombudsman ta sali ku pobresa a subi for di 10-10-’10.

‘Kultura boneriano ta afektá’

Willem ta haña ku tantu e identidat komo e normanan i balornan di e pueblo ta na peliger. “Nos pueblo a bira málkontentu i ménos tolerante. Esaki no ta salú pa e boneriano, e sintimentu ku e no ta manda den su mes kas”, e ta bisa.

Thodé ta di akuerdo ku e ponensia di Willem. “Esaki ta afektá nos balornan kultural. Poko poko nos ta birando mas sin eful pa otro. Ami pa mi mes, anto bo kuenta ku bo asuntu. Esaki a bini for di Hulanda”, e ta bisa.’

‘No tin konfiansa den gobièrnu’

Willem ta haña ku a pone paso sí, pero tin tarea a keda sin hasi. Manera mehorashon di e infrastruktura i previshonnan sosial. “Ainda no tin un direkshon sosial ekonómiko i pobresa no a bira ménos.”

Serka Thode e sintimentu di malkontentu ta reina i e ta haña ku ta falta di gobièrnu lokal. “Nan ta laga Hulanda imponé tur kos i nan no ta sali pa e derechonan di e boneriano.” E ta haña ku mester bini un referèndem atrobe.

Finies ta kompará e kambionan positivo na Boneiru ku e tempu di sklabitut. “Despues di e rebelion di Tula na 1795 e esnan sklabisá a bai dilanti tambe, nan no mester a traha riba djadumingu, pero nan a keda sklabisá sí.”

‘E desmantelashon di Antia a debilitá nos’
Segun Thode e islanan den Reino mester uni pa ta mas fuerte. “Hulanda ta plama nos for di otro eksaktamente pa debilitá nos.”

Riba e pregunta si e lo a skohe pa e struktura aktual e ta kontestá negativamente. “Nunka mi no por skohe pa un sistema ku ta oprimí mi komo boneriano.” Willem ta djòin e pensamentu aki. “Nos a bira oloshi bèk den e proseso di emansipashon.”

Agrupashon di minoria
Finies tin miedu ku e boneriano lo disparsé. “Pueblo boneriano aktualmente ta e grupo di minoria; ménos ku 40 porshento. Na 2030 lo e ta ménos ku un terser parti di poblashon di Boneiru”, Finies ta bisa. Sifra di Ofisina Sentral pa Estadístika ta konfirmá esaki: kasi 9 di kada 10 habitante nobo na Boneiru ta migrante.

‘No opstante e lucha ku Hulanda tòg ta vota atrobe pa e státùs aktual’
Diputado di Asuntunan Sosial Nina den Heyer i Ben Oleana, direktor di Konstrukshon di Bibienda Sosial, ta rekonosé e lucha ku e státùs di Boneiru komo munisipio ekstraordinario. Pero tòg nan lo a vota pa e mésun kos atrobe. Lesa mas aki: 10 aña despues di 10-10-’10: Awor numa e boneriano ta ripará kambio positivo.