Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – “Aruba ta bende mas i mas produkto duradero, pero nos mester bai un nivel mas haltu. Ke men no solamente importá produkto duradero sino durabilidat produsiendo i bendiendo loke tin na e isla kaba.”

Esaki Daniel Barros di Eco Living Aruba ta hañá; e tin un edukashon di kòki hefe pero awor e ta kampesino i e último dos añanan e ta flùister ku abeha tambe. E ta un simpatisadó grandi di mas agrikultura na Aruba ku ta importá kasi 100% di su kuminda “Nos por produsí sigur 20 porshento nos mes.

E teksto ta sigui bou di e vidio

Door Sharina Henriquez

Aruba por bai eksportá, pero ainda no ta asina leu, Barros, ku huntu ku un grupo di kampesino a lanta e koperashon United Farmers Aruba, ta bisa. “E promé paso ta krea trabou i kuminsá traha na un agrikultura arubano ful. E ta trese míles di trabou, pero ainda nos no ta asina leu. Promé hende mester haña e tera pa por hasi e trabou.

Barros mes ta wardando kuater aña riba tera di gobièrnu pa e hür. For di e pandemia kaminda gobièrnu a anunsiá ku e lo stimulá agrikultura pa hasi Aruba ménos dependiente di produkshon di kuminda strañero, hopi arubano a mèldu pa haña tereno di hür. “Ta un tiki straño ku ainda mi mester warda. Masha dia mi a entregá tur kos: plan di empresa, mi plannan, mi tin eksperensia. Pero kada bia ku mi yama pa un follow up, nan no sa mi nòmber mes. Wak e ámtenarnan ei ta haña nan salario mensual, komo empresario bo no tin esaki. I bo no ta bai invertí sin tereno.”

Hende, hóben tambe, ku ta entusiasmá pa traha komo kampesino, ta bira demotivá pa motibu di e wardamentu, e ta bisa, i e ora ei ta skohe pa un otro futuro numa pa biba di dje. Banda di esei tin e konkurensia tambe di invershonista strañero ku por ehèmpel ke drenta den e kultivashon di cannabis medisinal na Aruba. Baros ta sinti falta tambe di un maneho di dunamentu di tereno. “Nos no por biba di salada so”, e ta bisa, indikando e kresementu enorme di plantashi di hydroponics ku ta kria salada.

Berdura i fruta ku a krese na e isla ke men tambe ku arubano ta haña balor pa nan sèn, Barros ta konta. “Loke tin den supermerkado kisas ta mustra bunita, pero tin tiki nutrishon ainda. Pasobra asina bo kòrta berdura, mésora e ta kuminsá pèrdè e nutrishon. Promé ku e ta den pakus aki, ya kaba e tin sigur dos òf tres siman bieu kaba. Pero bo ta paga e preis ful p’e.” Barros ta bisa ku mitar di tur loke ta den e supermerkadonan, por kultivá na Aruba.

Pa eksportashon ta importante pa Aruba traha produkto di kalidat haltu. “Espasio aki ta limitá kaba i p’esei nos mester traha produkto ku tin un balor i un márgen di ganashi mas haltu. Produkto úniko manera nos dreifi di laman i ku esaki ta traha un biña desert island. Of loke nos ta bende: desert island honey. Mi ta kere Aruba mester bai den e direkshon ei.”

Otro aña Barros ta bai den agrikultura atrobe, despues di a okupá su mes mas tantu ku abeha. El a kuminsá ku abeha pasobra nan ta masha importante pa polinisashon di hopi mata. “Trinta porshento di loke nos ta kome ta pa motibu di abeha. Sin abeha lo tabatin masha poko diversidat di mata. I si por ehèmpel bo planta pampuna, ta hopi trabou pa bo mes hasi e polinisashon. Ku ayudo di abeha esaki ta hopi mas fásil i ku esaki nos por yuda.”

Pasobra e kompania tin un programa eksitoso di adopshon di abeha: Nan ta pone kaha di abeha den kura di hende i ta kompartí e produkshon di miel. Tin asta un lista di espera.

“Tur kaminda miel su smak ta diferente. Por ehèmpel na Alto Vista e ta mas zut, miéntras ku e miel ku ta bini di kazèrne di marina tin un smak manera di huma. Esei ta pa motibu di e mangelnan di awa ku tin ei.” Pero aktualmente ta espesialmente e was di abeha nan ta traha produkto di dje. “Ta un proseso di siñamentu pasobra na Aruba mester di hopi konosementu ainda. I loke nos ta produsí i bende, ta abeha ta determiná i siña nos.