Portrèt: Colegio San Nicolas

ORANJESTAD – E echo ku studiante arubano ta faya ora nan bai studia na Hulanda, ta pa motibu tambe di e mal sirkunstanshanan den e sistema di enseñansa na Aruba.

P’esei lo bini un investigashon di e sistema di enseñansa pa asina Aruba por bini na remarke pa ayudo finansiero di Hulanda, e minister di enseñansa arubano Rudy Lampe ta bisa Pasobra enseñansa ta un di e prioridatnan den e pakete di pais ku Aruba a kumbiní ku Hulanda pa haña sosten pa motibu di e krísis di corona.

“Den e deliberashon di kuater pais nos a kumbiní ku riba 15 di yanüari e plan di enfoke pa esaki ta kla.”

Minister di Enseñansa Rudy Lampe – potrèt Sharina Henriquez

E deliberashon entre e paisnan di Reino a tuma lugá siman pasá. E rapòrt di Nationale ombudsman tokante opstákulo ku studiante karibense ta eksperensiá ora nan bai studia na Hulanda tabata haltu riba agènda. Mayoria di nan pa e motibu ei ta keda sin diploma pero sí ku un debe di estudio haltu.

Lampe ta bisa ku for di dia ku el a haña e puesto a sali basta situashon malu na kla: Froude grandi na EPB (enseñansa básiko di profeshon), Enseñansa pa Empleo i Openbare Avondleergangen Aruba (enseñansa di profeshon pa adulto) ku ainda ta bou di investigashon.

Estafa ku supsidio
Tambe direktivanan di skol a estafá ku supsidio. Manera serka SKOA, e direktiva di mas grandi di skol (katóliko) ku segun e minister a base di un rapòrt di Centrale Accountantsdienst a saka por lo ménos 8,1 mion florin (3,7 mion euro) inhustamente na supsidio. “No tabatin kòntròl finansiero for di direktiva di enseñansa riba e dunamentu di supsidio na direktivanan di skol. Esaki nos ta drechando awor”, e minister ta bisa i ku esaki e ta rekonosé ku su mes departamento tambe a faya hopi.

Tur direktiva di skol awor ta haña kòntròl estrikto riba nan finansanan, asina e ta primintí. Pero kiko esaki ta nifiká pa e alumnonan ku ta perhudiká pasobra no a saka e sèn kaminda mester a sak’é. “Nos no sa kuantu ni di ki manera mal sirkunstanshanan a perhudiká e alumnonan. Ta difísil pa midi pasobra kada alumno a anda diferente ku e asuntu. Tin di nan riba nan mes a logra tòg, i otronan nò. Loke nos por hasi ta drecha e situashon pa futuro.”

Gobièrnu tambe a faya ku kòntròl
Esaki segun e ta nifiká tambe ku mester deshasí di sierto ‘kustumber’ den enseñansa. “Si bo mishi ku esaki bo sa ku esaki ta trese malkontentu serka algun dosente. Nos a
ripará esaki kaba ora ku nos ker a bai traha segun lei. Bo tin rason ku ei instanshanan di gobièrnu a faya den e kòntròl. Pa loke ta e hóbennan, a kometé eror ku no por koregí mas. Pasobra nan a bai kaba.”

Lampe ta spera ku e introdukshon di enseñansa di distansha i espesialmente enseñansa mas personalisá por drecha pasado un poko. Esei ke men fasilitá hóben pa nan sigui enseñansa superior internashonal sin ku nan mester bai afó p’esaki. Pero entretantu atrobe e minister a hañ’é ku dosente rabiá. Esei tin di hasi espesialmente ku un rapòrt ku e minister tambe ta referí na dje tokante e mal situashonnan na e skol di enseñansa sekundario Colegio San Nicolas.

Protesta di dosente
E rapòrt ta un relato di e inspekshon di dosente ku a duna mas ora di lès pa sierto materia ku ta stipulá den lei na desbentaha di otro materia. I segun e minister nan a gana sèn ku esaki inhustamente. Banda di esaki e klasnan tabata bira mas i mas chikí miéntras ku e gastunan di e skol ta oumentá strukturalmente. Tambe tin un lista di nòmber di 24 dosente ku ainda no a duna sifra. Segun e minister esei ta kondukta di trabou ‘no étiko’.

Si no divulgá sifra ‘ta stanka alumno den nan proseso di siñamentu’, inspekshon di enseñansa ta konkluí den e relato. Dos dosente por ehèmpel no a yena e sifranan di dies klas. Pero serka mayoria di dosente ta trata di ménos ku sinku klas ku (ainda) no a haña sifra. Tampoko no a tene kuenta serka kòntròl di inspekshon ku verlof di enfermedat di dosente.

Dosente di Colegio San Nicolas mesora despues di e deklarashonnan di e minister a subi kaya. E alumnonan di èksamen final tabata sostené nan den e protesta. “Nos ta pidi ayudo i transparensia ya pa lunanan kaba. No tin komunikashon. I awor nos mester tende ku nos ta korupto”, segun dosente Danielle Kole. E dosentenan ku ta protestá ta eksihí kombersashon ku e minister, e direktiva i e maneho di skol, i nan ke mira e rapòrt di inspekshon.

Bai Hulanda mal prepará
Tòg e minister den tur malentendementu ta mira un relashon ku e rapòrt di ombudsman tokante studiante ku ta bai Hulanda mal prepará.

Tur aña sentenar di hóben ta bai studia na Hulanda – foto: Sharina Henriquez

“Sí, tin un korelashon. Ta p’esei solamente 23 porshento ta haña un diploma i ta keda pegá ku un debe haltu di estudio. P’esei e investigashon ta nesesario pa mehorá nos sistema di enseñansa i asina duna nos muchanan un mihó preparashon pa yuda nan kurpa i pa studia.”