Portrèt: Pixabay

KRALENDIJK/ORANJESTAD – Ounke vakunashon kontra corona na Hulanda a kuminsá, e islanan ultramar, tambe Boneiru, Sint Eustatius i Saba ku ta forma parti di Hulanda, mester warda te medio febrüari. Promé un delegashon di RIVM mester inspektá si tur kos ta na òrdu i pa trein instanshanan di kuido lokal.

E delegashon tambe ta bai e otro islanan outónomo Aruba, Kòrsou i Sint Maarten. Importante ta e frizernan ku a yega na kasi tur isla e siman aki. Esakinan mester por hèndel e temperaturanan abou konstantemente, ku ta nesesario pa warda e vakunanan bon.

“Bon mirá lo a kuminsá vakuná medio yanüari, pero esaki awor a bira medio febrüari””, Joël Candelaria di gobièrnu lokal di Bonairu (OLB), ku ta okupá ku e programa di vakunashon, ta bisa. “Nos sa ku e tim di RIVM tabatin retraso, pero nos no a haña un motibu pakiko nan bishita lo kai mas lat.”

Tòg Boneiru segun Candelaria ta segun skèdjel. Nos ta bon prepará i awor ta konta ku nan yegada i e ora ei djei nos por dal bai.”

Aktualmente nan ta hopi okupá pa regla entre otro kapasidat di hende i punto di distribushon. Asina e vakunanan yega nan ta regla e proseso di registrashon. “Pasobra e vakunashon ta boluntario, pa nos ta importante pa en todo kaso fasilitá ku hende por registrá i duna nan instrukshon tokante ki ora nan ta na turno i unda. Esaki lo sosodé telefónikamente, pero hende por mèldu tambe via dòkter di kas.”

Personal di kuido ta warda
Shahaira Salas-Libier ántes tabata traha komo enfermera di diálisis i aktualmente ta den direktiva di e sindikato ku ta representá e miembronan di Fundashon Mariadal. E no ta ripará ku e personal di kuido ta haña fèrfelu òf inhustu ku Hulanda a kuminsá vakuná mas promé. “E personal di kuido awor ta warda ainda. Mi ta kere nos por forma un opinion tokante esaki numa ora nos sa konta bai ku e programa di vakunashon na Hulanda.”

Vakuna pa tur hende na Statia i Saba
Ministerio di Salubridat Públiko na Hulanda (VWS) ta bisa ku na Saba i Sint Eustatius tur hende riba 18 aña por haña un vakuna. “Nan ta muchu chikí pa ei – na un manera efisiente ku mas poko riesgo di gasta vakuna – vakuná solamente hende grandi di edat i personal di kuido”, segun un bosero.

For di un transmishon di radio spesial dia 14 di yanüari anochi ku komisario di gobièrnu Marnix van Rij i e hefe di servisio médiko Gerwin Schobbe ta sali ku algu mas ku 1600 habitante di Statia lo mester haña e vakuna pa yega na imunidat di grupo. E delegashon di RIVM aktualmente ta na e isla. Na Statia tambe hende por mèldu via un formulario. E ora ei nan ta haña un fecha i un ora.

Kua vakuna, esei ainda no ta kla tur kaminda
VWS den un karta na Tweede Kamer ta laga sa ku ta e intenshon pa pone e vakuna BioNtech/Pfizer disponibel na e islanan. Pero no a disidí esaki definitivamente ainda, ke men por bira e vakuna Moderna tambe. Pfizer i Moderna te aworakí ta e úniko dos vakunanan aprobá pa Hulanda.

E promé minister arubano Evelyn Wever-Croes 14 di yanüari lo laga sa si Hulanda a bisa ku Aruba ta haña e vakuna Pfizer. Si esaki ta keda asina pa Aruba no ta sigur. Pasobra e promé minister ta bisa ku Aruba mes tambe ke kumpra vakuna.”Nos tin e frizernan pero no e vakunanan. Nos no sa kuantu Hulanda ta bai duna awor. Si nos no haña sufisiente, nos ta bai wak oro kaminda pa haña nan.

Boneiru ta bisa ku ainda nan no sa kua vakuna nan ta haña. “Esaki ta dependé di sierto faktor. No ta kada vakuna ta traha pa tur grupo, ke men bo mester wak kiko bo ta haña i kua grupo bo por aserká ku esaki. Kada grupo meta ta haña un otro sitio tambe. Nos ta ferwagt ku fin di e luna aki, kuminsamentu di febrüari nos mester tuma tur desishon, Candelaria ta bisa.

Na Statia tampoko no a disidí kua vakuna, Schobbe ta bisa. “Ainda no a tuma e desishon di Pfizer òf Moderna. Tin bentaha pa tur dos i ainda e diskushon t’ei. Pasobra mester warda Pfizer na -80 grado i Moderna na -20 grado. Pero Moderna ta mas karu.

Ken ta haña e vakuna den promé tanda?
VWS ta mèldu ku 86 mil hende awor ta bini na remarke pa e vakuna. Na e islanan (ku eksepshon di Saba i Statia) esakinan ta e gruponan spesífiko di personal di kuido i despues grandinan di edat riba 60 aña. Pa Boneiru en todo kaso ta trata di un 350 hende den kuido i 250 den servisio di sosten.

Na Aruba den e promé tanda di vakunashon ta trata di mas o ménos 1500 persona ku ta traha den kuido agudo i den kas di ansiano. E di dos grupo ta hende riba 60 aña i ku tin un salú débil. I despues ta turno pa arubano ku ta mas hóben i ku salú débil, sobra personal di kuido i otro pashènt den hòspital. Esei ta un grupo di mas o ménos 27 mil, segun e promé minister. “I despues numa sobra di pueblo, mas o ménos 64 mil.”

Kòrsou ta bisa ku promé ta duna e vakuna Pfizer, despues Moderna i tambe AstraZeneca, ounke Hulanda/Oropa no a aprobá e último aki ainda. Ta ferwagt ku esaki lo sosodé denter di algun siman.

E promé grupo ku por haña e vakuna na Kòrsou ta persona riba 60, esnan riba 28 ku un malesa króniko i personal di kuido. Na total ta trata di mas ku 70 mil persona. Mucha bou di 16 aña i muhé na estado no ta bini na remarke pasobra ainda no a tèst e vakuna basta riba nan. “I despues di vakuná hende mester keda mantené distansha, bisti tapaboka i laba man. Ainda no a prueba si e ta protehá kontra kontagio mas aleu. Ke men no ta un silver bullet, segun gobièrnu di Kòrsou.