Portrèt: John Samson

DEN HAAG – Na kaminda pa elekshonnan di Tweede Kamer Ret Karibense ta publiká entrevista ku polítiko tokante e komunidat karibense. Quinsy Gario ke drenta Tweede Kamer pa Bij1 pasobra e ta haña ku e parlamentarionan aktual no por kombatí rasismo.

Desena di míles di hende aña pasá a subi kaya pa protestá kontra rasismo. Black Lives Matter. Nos a mira hopi blòki pretu pasa tambe riba Instagram. Bo ta haña ku e hendenan ei tin un obligashon moral pa vota pa Bij1?

“Mi ke urgi hende pa laga esaki tambe konta. Ounke ku mi ta komprondé ku tin di nan no ke vota pasobra nan ta asina desapuntá ku e polítikonan ku nan ta elegí. Esaki ta é momento pa hasi algu kontra opreshon i violensia di polis, pa sòru pa e siguiente generashonnan haña un bida mihó ku nos, Kiko tabata e motibu pa hende subi kaya òf manera hopi di nan post un blòki pretu riba social media?

Papiando di rasismo: bo mes a haña hopi reakshon rasista i menasa di morto despues di e demonstrashonnan kontra Zwarte Piet i bo aktuashon na televishon na 2013. Bo ta sinti bo mas seif na Hulanda entretantu?

“Ku nos pasado kolonial nada no ta seif pa nos niun, ke men nos mester ekspresá nos mes. Mi ta sinti mi mas seif si ku e tempu ei, pasobra mi no tabata asina tantu den publisidat mas. Na mes momento Hulanda e último añanan a pèrmití violensia kontra hende di koló. E grupo ekstremamente derechista i rasista a bira mas grandi.”

I awor serka Bij1 bo ta na lugá number 2, despues di Sylvana Simons. Pakiko drenta polítika?

“Den e partidonan eksistente tambe tin hopi hende ku masha bon intenshon. Solamente, nan a mustra ku nan no por a hala atenshon riba rasismo i violensia kontra hende di koló i kombatí esaki. Algun polítiko tabata partisipá na demonstrashon di Black Lives Matter, pero despues mi no ta mira nan tuma akshon. Resientemente ainda nan por a para lei ku ta deskriminá i profilá, ma nan no a hasié.”

I Bij1 ta e úniko kontesta, e polítiko ta bisa naturalmente

“E echo ku un hende parse bo no ke men ku e hende ei ta atendé bo interesnan. Pero, wak kiko mi ta hasi. Banda di esaki, Bij1 komo partido a logra hopi den gemeenteraad di Amsterdam. Por ehèmpel a sòru ku ei no ta importá kiko ta e desendensia di bo mayornan ora hóbennan haña un konseho pa kua skol nan mester bai. Esakinan ta akshon ku strukturalmente lo mehorá bida.”

Kiko bo por hasi pa e partinan di Reino karibense?

Nos mester pèrkurá pa hende respetá e outonomia di e islanan. Sòru pa liberá Saba i Sint Eustatius di e dominashon di polítika di Den Haag. No mester tuma e desishonnan na un ministerio sino ei na e isla.

“Mester kanselá Konseho di Minister di Reino. Esaki ta tumando desishon aktualmente na un manera deshonesto ku tin konsekuenshanan grandi pa Aruba, Kòrsou i Sint Maarten. Nan tres no tin nada di bisa pasobra ora di vota ta diesshete minister hulandes kontra tres representante.”

“I naturalmente despensa pa e pasado di sklabitut liá na e reparashon, di kualke manera, pa asina e islanan tambe por hinka nan ekspertisa.”

Dia bo a sali for di Sint Maarten pa bai studia na Hulanda bo tabatin diesshete aña. E hóben ei tambe tabatin idea innegabel manera abo tin awendia?

“Mi no sa, haha! Na skol sekundario mi tabata aktivo sí den e tim di debate. E presidente di parlamento aktual Rolando Brison tabata mi oponente e tempu ei. E no por a komprondé pakiko protekshon di naturalesa tabata asina importante pa e isla. Mi ta kòrda bon ku tur e kosnan ku mi a bisa despues no a kai muchu bon.”

Hóben karibense en general lo no ta asina ekstremo manera nan kompañeronan di estudio hulandes. Esei ta loke profeshonalnan den enseñansa superior na Hulanda ta indiká

“Sigur. Hopi di nan ta bini Hulanda ku e idea: esaki no ta mi kas, mi t’aki djis un ratu i kaba mi ta bai atrobe. Basta mi por desaroyá mi mes personalmente: Di otro banda: na e islanan nos ta den gara di e mentalidat pa no ke ta víktima. Mi ta komprondé pero pa bai dilanti mester tene e kombersashon aki sí. Kiko e pasado kolonial ta nifiká pa nos identidat kultural, nos salú, nos polítika i pobresa?’

Pa bai dilanti un pais òf isla mester di hopi konosementu tambe. Loke bo ta mira sosodé pa añanan largu kaba ta ku míles di hóben karibense ku edukashon superior kada bia ta skohe pa no bai e islanan bèk despues di nan estudio na Hulanda.

“Pa mi personalmente esaki ta un prioridat berdadero. Nan ta keda liá na Hulanda ku un debe di estudio enorme di euro. E debe ei no ta kaba nunka si nan mester pag’e na e islanan ku dòler i florin. Nos mester haña un solushon lihé pa esaki.”

Hopi partido den Tweede Kamer tin un parlamentario ku ta fókùs riba e islanan. Nan ta bini huntu tambe algun bia pa luna pa e asuntunan karibense. Niun di nan no tin un desendensia karibense. Kiko esei ta hasi den práktika?

Nan ta papia ku un hende mei ora òf na ta bai di bishita di trabou, pero djei a kaba. Ta henteramente algu diferente si komo parlamentario di Kamer bo tin famia na e islanan ku ta konta bo kon e bida realmente ta ei, tokante pobresa, tokante e tenshonnan ei.. Muchu tempu nos tabatin un Tweede Kamer ku no tabata niun tiki na altura di e realidat na e islanan.”

“Ta trata di representashon. Si den Tweede Kamer no tin niun hende di desendensia antiano, e ora ei mi ta pensa: kiko e partidonan ei a hasi tur e añanan ei pa atendé nos interesnan?

E kurasoleño hulandes Quinsy Gario ta artista, poerta, aktivista kontra rasismo i den elekshonnan di Tweede Kamer ta pará number dos di Bij1. – Potrèt: archivo Gario