Portrèt: Jacco Vroegop, direktor di Hospital Horacio Oduber na Aruba

ORANJESTAD – “Mi ta ferwagt sí ku lo bini koperashon regional. Si tur hende ta koperá shen porshento, esei sí ta e pregunta ainda. Pero si tin espasio, mi ta ferwagt sí ku por.”

Esaki Jacco Vroegop, direktor di Hospital Horacio Oduber na Aruba ta bisa di e koperashon entre e hòspitalnan den e parti karibense di reino. Anteriormente Ret Karibense a skibi ku Aruba tabata reservá den henter e proseso di lantamentu di e koperashon di hòspital Dutch Caribbean Hospital Alliance.

Vroegop ta splika ku nan tabata reservá, pasobra na promé instansha tambe a papia di move e kuido básiko. Aruba no tabata di akuerdo.

“Esaki aki aya a trese poko diskrepansia den henter e relato pasobra ku esei teorétikamente bo por pèrkurá pa henter poblashon tin ku biaha mas. Miéntras ku segun mi bo mester pèrkurá pa médikonan biaha mas. I tene pashèntnan mas serka di nan lugá, serka nan mes famia i e sistema di kuido ku nan konosé.”

Entretantu a skrap e punto aki, Vroegop ta bisa, pero pa sobrá, hòspital í gobièrnu arubano ta riba un liña den e proseso di koperashon, ku e outonomia di e hòspital tambe mester ta garantisá i tambe un kampo di wega igual. E último aki pa esun hòspital no por ekskluí e otro, Vroegop ta splika.

“Aruba lo no aseptá tur kos kueste loke kueste. Pasobra nos ta prekupá pa e midí den kua nos por mantené e direkshon nos mes tokante loke ta sosodé aki i loke nos ta hasi. Kos no ta bon finansieramente, na Kòrsou tampoko, asta mas malu. Ta un base ekstraordinario kon bo mester kolaborá den un situashon masha pober. Ke men mester por hasi masha bon palabrashon tokante esaki.”

Den e proseso tambe tabatin transparensia insufisiente Vroegop ta bisa, i ‘na e momentonan eksakto a deliberá muchu poko’. “Nos djis ke klaridat promé ku nos drenta un matrimonio.”


Hòspital den problema

Masha tempu hòspital tin debe. Aña pasá e plan tabata pa spar 18 mion florin pero esaki a resultá 11 mion ménos.
Vroegop: “Hòspital añanan largu a hasi mas ku loke tabata pag’é. Ke men nos tabatin masha poko sèn pa invertí: den hende, edukashon, pero tambe aparato nobo, mantenshon. I e ora ei e hack a bini ku a kosta masha hopi sèn. Despues kisas lo tabata mas huisioso pa paga e ranson.”

Banda di esaki ta kòrta 5 porshento di hòspital pa motibu di e fiansa hulandes di corona ku kua e isla mester spar 60 mion florin na gastu di kuido. “Pa hasi hòspital finansieramente sano, inisialmente nos mester di 23 pa 25 mion. I strukturalmente 15 mion. Ku e deskuento di 5 porshento, esei ta 12 mion, nos tin un défisit di 27 pa 30 mion pa aña.”

‘Si nos no haña mas sèn, nos lo no skapa di tuma medida berdaderamente riguroso’

E direktor di hòspital ta bisa ku esaki ta asina pèrtá ku na fin di e di tres kuartal òf kuminsamentu di e di kuater kuartal di e aña aki, hòspital ta den problema atrobe.

“Si nos no haña mas sèn serka AZV (seguradó nashonal di kuido) òf gobièrnu, nos lo no skapa di tuma medida berdaderamente riguroso. I esei kisas ke men kòrta un bia mas den e salarionan di empleado. Loke no ta un bon solushon, pasobra ta un sírkulo visioso ku ta bai abou. Finalmente hopi hende lo kita for di trabou. Òf nos mester bisa: esaki ta e kuido máksimo ku nos por entregá i na final esaki ke men lista di espera mas largu òf kisas daño serka hende pasobra nan mester a warda muchu largu.

E direktiva ta trahando riba un plan stratégiko ku ta kla aki 6 pa 8 siman. E hòspital di den futuro Vroegop ta spera lo bira un kombinashon di dunamentu di kuido básiko ku ta relativamente karu ku entrada ku mester bini di turismo médiko i di kuido privatisá tambe.

“E hòspital ta un área relativamente karu. Pero si pa sierto parti di kuido bo drenta un joint venture ku otro hòspital i privatisá partinan pa un konsepto toko den toko, e ora ei naturalmente bo por suministrá turismo médiko i asina bira interesante pa un invershonista.

Vroegop entre otro komo direktor anterior di World Eye ta konosí ku kombinashon di kuido públiko i privá den un institushon. E klínika di wowo aki ku hopi establesimentu entre otro na Hulanda, ta di un grupo di invershonista turko. Den e plan stratégiko pa saka e hòspital arubano for di debe, lo lanta e idea tambe pa atraé dunadó di kapital eksterno. Sigur si na Aruba no tin sufisiente sèn, pa por keda paga kuido.

E direktor di hòspital ta bisa ku e no tin invershonista na bista ainda. Ademas ta eskoho ku mester hasi huntu ku gobièrnu/polítika, e ta haña. “Mi ta kere sí ku gobièrnu finalmente mester hasi eskoho tokante ki kuido nos ke na e isla.”

Mundialmente e diskushon di privatisashon di kuido di hòspital ku e krísis di corona a bira aktual atrobe. Espesialmente pasobra na paisnan manera India hopi hende no por a haña kuido pasobra privatisashon a hasi esaki muchu karu. Riba pregunta si ku e plannan nobo di privatisashon i invershonista privá, esaki posiblemente por sosodé ku pashènt arubano tambe, Vroegop ta bisa:

“Nunka. E kuido básiko ta keda garantisá. Bo mester para habrí esnan ku ke akseso na kuido mas rápido òf ku ke paga mas. I e ora ei bo por pèrkurá ku e sèn ta drenta bèk den e fondo general na bienestar di tur hende.”

Petishon di kuido ku ta bai Colombia, pakiko no ta lant’é aki?

Direktor médiko Ingemar Merkies di Curaçao Medical Centre (CMC) ta un simpatisadó grandi di e koperashon di hòspital. “Wak, corona a eksponé nos manera por ehèmpel semper e orkannan ta pasa riba un sierto isla. Nos mester di otro.”

E ta di akuerdo sí ku kada hòspital na e islanan ta keda karga su mes responsabilidat. “Lo no ta perhudiká soberania. Bo ta uni solamente loke bo tin konsenso di dje.” Merkies ta rekonosé ku Aruba den henter e proseso tabata ‘mas reservá’. “Nan ta pone sierto kondishon manera otro isla tambe ta hasi. Ei esun ta mas riguroso ku e otro, pero mas parti e liña sí ta meskos: ku tur hende ke kolaborá.”

Pa e direktor di hòspital kurasoleño e bentahanan di kolaborashon ta ekonómiko tambe:
“Si bo wak ku por ehèmpel na 2018, a saka 271 mion florin na kasi tur e islanan den mandamentu afó pa motibu médiko espesialmente pa Colombia. Sí, e ora ei bo por puntra bo mes: pakiko nos no por hinka e sèn ei den nos mes ekonomia. I e petishon di kuido, kaminda e ta sali pa Colombia, pakiko nos no por lanta esei aki?”