Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – Nos mester tuma e medidanan aki sino hòspital mester bai kódigo pretu aki poko dia. I esei ke men ku nan ta asina okupá ku nan mester skohe ken ta biba i ken ta muri.

Asina e promé minister demishonario arubano ta bisa ora a anunsiá e medidanan nobo manera toke de keda for di 22 di ougùstùs entre 10 or di anochi te 5 or di marduga,. Ora di sera pa kompania tambe a kambia bira mas tempran pa 9 or di anochi, hende no por bishita otro mas i tin un prohibishon di bini huntu di 24 kuater ora.

Ademas pakus, sine i agensia funerario por yena solamente uk mitar di e kantidat di hende. Torneo deportivo ta prohibí, trein sí ta pèrmití. I den restorant maksimalmente 4 persona por sinta na un mesa miéntras ku den naitklup hende por sinta so.

‘Kuantu hende tin na un mesa ta irelevante pa e grado di kontagio’

For di e brènch di hóreka arubano a protestá kaba kontra e seramentu tempran i e limitashon di e kantidat di hende na mesa. Aruba Food and Beverage Association (AFBA) ta bisa ku e tim d krísis no a konsultá nan promé ku nan a disidí di tuma e medidanan aki.

“E medidanan mester trata e kousa di e problema i no mester ta dirigí kontra e negoshinan di kuminda i bibida. Ku e medidanan aki e sektor atrobe lo sufri pisá ku tur konsekuensha di esaki. E ora di sera trempan ta pone preshon riba e personal i ta trese un atmósfera di trabou instabil pasobra mester sirbi tur kliente den un solo seshon. Kuantu hende tin na un mesa ta irelevante pa e grado di kontagio pasobra kada persona por sinta dilanti òf banda di un persona.

E organisashon di brènch ta bisa ku nan ta sostené e toke de keda sí: “Esei lo tabata sufisiente pa para e fiestanan klandestino.”

‘Si hòspital no a bati alarma, nos lo no tabata pará aki’

E di kuater ola di corona ta toka Aruba mas duru ku e otro islanan. Kuminsamentu di e luna aki RIVM a avisá Aruba (i Kòrsou) kaba ku nan ta tuma medida insufisiente pa evitá un oumento nobo. No muchu despues Kòrsou a pone un toke de keda. Pero Aruba no a haña medida asina severo nesesario pasobra e situashon na Hòspital tabata bou di kòntròl ainda.

Pero ayera nochi Horacio Oduber Hòsptal(HOH) a bati alarma, asina promé minister Evelyn Wever-Croes ta konta. Ku 83 pashènt di corona e hòspital tin e kantidat di mas grandi ku a atmití for di komienso di e pandemia. Nuebe persona ta riba intensive care i 14 den ICU na Colombia.

Abusu di alkohòl
No ta solamente e variante Delta masha kontagioso ta trese e hòspital den problema grandi. Abusu di alkohòl tambe ta kousa muchu víktima. E departamento di ayudo di emergensia for di djaweps tabata asina okupá, ku por lo ménos 100 kaso miéntras nan mester a atmití 8 pashènt di corona tambe denter di dos ora, ku awe djasabra purá gobièrnu a anunsiá e medidanan.

“Si hòspital no a bati alarma, nos lo no tabata pará aki. E kantidat haltu di kaso ta spanta nos, pero esei riba su mes no ta alarmante. Pero awor ku hòspital ta bati alarma, esaki ta diferente”, segun Wever-Croes. Ademas hòspital ta yama hende pa akudí mas lihé si nan tin síntoma pisá, e promé minister ta bisa.

“Hopi bia nan ta bini te ora nan ta asina malu ku kasi no por skapa nan mas òf ku e komplikashonnan ta muchu grave.”

E falta di personal di hòspital ta keda un problema grandi, e tim di krísis ta bisa. Siman pasá a bini enfermero temporario di afó, despues ku Aruba a hasi un petishon na Hulanda. Pero ainda esaki no ta sufisiente e promé minister ta bisa. Por lo pronto Aruba por keda manda pashènt Colombia. Pero entretantu e pashèntnan ku no tin corona tambe ta sufri pasobra e hòspital a para e kuido no urgente.

Hopi morto na ougùstùs
E kantidat di morto e luna aki ta haltu, e siman ku a pasa kasi tur dia un òf dos. Na total 126 hende a muri di corona den e pandemia, segun e último sifranan di gobièrnu awe.

Den tur kaso ta sali for di e tèstnan ku ta trata di e variante delta, segun direktiva di Salubridat. E faktor R (e sifra di reprodukshon ku ta indiká kon lihé e vírùs ta plama). ta bou di 1 (0,83). Ke men e kantidat di kontagio relativamente ta bahando un tiki sí.

E tim di krísis ta keda para ariba ku e brote nobo ta bini di e komportashon di e habitantenan. I no di e míles di turista espesialmente merikano ku e último lunanan aki a bin pasa vakashon na e isla. Riba e pregunta si mirando bèk a baha e medidanan muchu lihé despues di e rondanan di bakunashon – turista bakuná di pais sin riesgo por ehèmpel por drenta e pais sin tèst – Sharline Koolman, hefe di e servisio di enfermedat kontagioso ta kontestá ku nunka no a retirá e medidanan, bisti tapaboka ora di tiki distansha, mantené e regla di distansha di 1,5 meter i laba man.