Portrèt: Kim Hendriksen

WILLEMSTAD – Parse ku sigur dos di kada tres hende ku mèldu malu na Kòrsou, no a mèldu malu pa motibu médiko. Esei ta un konklushon remarkabel di un investigashon anterior di e ofisina di konseho Optima Arbodienst. Tres aña despues apénas a trata ku e problemanan tras di mèldu malu sin ta malu.

“Pasobra generalmente hende no ta mèldu malu pa motibu médiko, sino pa motibu di un konflikto, problema na trabou òf den nan bida privá”, segun Arthur Nivillac di e ofisina di konseho tras di e investigashon.

Den práktika ainda parse ta difísil pa trata e problema tras di mèldu malu aki: lei di Arbo tin mas ku sesenta aña, e sitionan di trabou hopi bia ta malu, empleado ta pèrdè motivashon i dunadónan di trabou no ta tuma nan responsabilidat.

Un kompania yen di hende sin motivashon
Pero pakiko hende ta mèldu malu antó, si nan no ta malu? Segun e spesialista di arbo kompanianan no ta invertí basta den nan empleadonan. No ta trata solamente di kuantu sèn nan ta gana pa luna, sino tambe ku esnan na maneho ta motivá nan koleganan sufisientemente i inspirá nan.

“Empleado te ainda semper tin e idea ku trabou ta solamente pa gana sèn”, spesialista di arbo Nivillac ta mira. “Bo ta ripará tambe ku e servisio for di kompanianan no ta manera mester ta. Esei ta pasobra e hendenan no ta motivá. E ora ei ta sosodé ku e produktividat na e isla tambe ta abou. Hende ta traha solamente pa e sèn.”

Pero e imágen stereotípiko ku hopi dunadó di trabou tin no ta pòrnada tampoko. “Hopi bia hende ta na un trabou ku no ta pas serka nan, pero esaki ta pa motibu di e eskala chikí di e isla. Bo ta djis tuma kualke trabou pa bo haña entrada.”

Tin sitio di trabou ku ta parse di ta malu pa salubridat.
Hende hopi bia ta traha bou di sirkunstansha malu. “Espasio muchu chikí, tiki lus, muraya ku beskein, èrko ku ta lèk awa, lus di daylight ku ta sende paga. Mi por menta hopi ehèmpel mas”, Nivillac ta bisa.

“Loke tambe ta remarkabel ta ku kompanianan no a ekipá e espasionan di trabou na e nesesidatnan físiko di e empleadonan, manera un bon stul na un eskritorio. Esei ta kosta sèn, sí. Pero ta importante sí. Si aworó bo haña keho di lomba, komo empleado bo ta haña bo ku un problema fèrfelu. I e kompania ku bo ta traha p’e, tin un problema mas grandi ainda.”

“Ademas komo dunadó di trabou bo ta obligá di ofresé e sirkunstanshanan di trabou korekto”, segun Nivillac. “Esaki no ta trata solamente di salubridat: bon sirkunstansha di trabou ta pèrkurá pa na final hende ta mas motivá i produktivo pa nan trabou.”

Kompanianan hopi bia no ta tuma nan responsabilidat
E echo ku 65 porshento aparentemente no ta malu di bèrdè, ta gasta hopi sèn tambe sin tin nodi. Kompanianan ta pèrdè sèn ora mèldu malu, pero tambe e pagadó di impuesto kurasoleño tin ku karga e gastu ku Sociale Verzekeringsbank (SVB) tin.

“Kaba dunadónan di trabou no ta invertí tempu pa investigá pakiko nan empleadonan ta mèldu malu”, segun Nivillac. Asina no ta logra pa kombatí e problema di e kantidat grandi di hende ku ta mèldu malu na e isla.

E manera ku gobièrnu di Kòrsou ta registrá e faltamentu d trabou pa motibu di enfermedat, ta pone ku ta difísil pa filtra e hendenan ku no ta malu di bèrdat, Nivillac ta haña.

“E problema ta tambe ku: SVB ta wak hende ku ta mèldu malu ofishalmente ku un brel médiko. Nan no ta wak kiko mas por tin. Asina no por referí hende pa e yudadónan adekuá. Por ehèmpel un trahadó sosial, sikólogo òf spesialista ergonómiko.”

Lei masha bieu mes, ku a renobá sesenta aña pasá pa delaster bia

Ku kiko un lugá di trabou salú i seif mester kumpli, ta pará den un Lei di Arbo. Kòrsou konosé esaki sí, pero e reglanan ta ‘masha bieu mes’. E lei ta di 1942 i a update e pa delaster bia na 1955.

E regla masha bieu aki asta ta kousa desgrasia na trabou. “Pasobra dunadónan di trabou no ke paga gastu”, abogado di labor Roque Koeijers ta mira. “Hopi bia nan no ta duna nan empleado paña ku ta protehá ora e hendenan aki mester traha ku supstansia kímiko. Esaki por kondusí na herida di kimamentu.”

Mal sirkunstansha di trabou ta kousa hopi faltamentu di trabou pa motibu di enfermedat sin tin nodi. Ku bou di 65 porshento di esnan ku a mèldu malu aparentemente tin mas kos -manera un konflikto di trabou i demotivashon – no ta straña abogado di labor Koeijers. “Mayoria di trahadó no ta malu, pero ta sirkunstansha ta hasi nan malu. Esaki ta un bèrdat grandi.”

Kon ta sigui awor?
Spesialista di arbo Arthur Nivillac tambe ta insistí pa renobá e legislashon di arbo. Mester suplement’é urgentemente ku obligashon kla pa dunadónan di trabou, por ehèmpel kiko eksaktamente un lugá di trabou mester kumpli kuné.

Esaki no ta solamente un responsabilidat di kompanianan i polítika, Nivillac ta bisa. “Pa baha e faltamentu di trabou pa motibu di enfermedat ta importante pa empleado bira konsiente ku si nan no ta na e puesto adekuá, nan mester tuma nan retiru i bai wak mas aleu.”

Esaki ta mas fásil pa bisa ku pa hasi. Den e último dies añanan e ekonomia di Kòrsou espesialmente ta krem mas i mas. Hopi kompania tin difikultat i e kantidat di trabou den hopi sektor a bira ménos.

“Pero esaki no por ta e motibu pa aseptá maltrato i mal sirkunstansha”, Nivillac ta haña. “Si no hasi nada lat òf trempan ta kita bo di trabou tòg pasobra bo ta bai presta ménos.”

Pa motibu di e falta di un reda finansiero pa obrero pa hopi hende ta difísil tambe pa kita for di trabou, e spesialista di arbo ta mira. Ku un legislashon di arbo renobá polítika por pèrkurá pa e empleadonan haña mihó protekshon, e ekspertonan ta haña.

Pero e lei tin masha tiki kontenido si no kontrolá í mantené sufisientemente. Ademas tin muchu poko kontroladó den servisio serka inspekshon di labor, abogado Koeijers ta ripará. “Pues sea gobièrnu ta tuma mas hende den servisio òf ta laga hasi e trabou aki athudiká.”