Portrèt: Pixabay

ORANJESTAD – For di e investigashon di mas nobo di kondukta seksual no apropiá na trabou, e sifranan na Aruba ta mustra un oumento. “No ta bon pero no ta ekstraordinario tampoko”, Karin Bosman di About Workplace Harassment ta bisa. “Na Hulanda e ta subi i tambe na Kòrsou kaminda nos a hasi investigashon.”

E ta kompartí e resultadonan arubano eksklusivamente ku Ret Karibense. For di e último investigashon di 2018, e ta mira un oumento grandi bou di e poblashon ku ta traha i studiante. E oumento di notifikashon tokante kondukta no deseá i espesialmente intimidashon seksual a subi di 56 porshento pa 83 porshento. Ta trata espesialmente di miembro di direktiva i kolega ku ta hasi esaki i no nan klientenan.

“Mas hende sa awor kiko ta kondukta no apropiá”, ta e splikashon di Bosman tokante e oumento. “Ku #metoo, e relatonan ei ta habri wowo di hende. Maneho di un organisashon tokante esaki hopi bia ta dokumento, teksto ku hende no por identifiká kuné. Bo mester di e relatonan di hende ku a pasa aden, pa komprondé kiko ta pasando ku bo.”

‘Na e islanan awor si nan tin kurashi pa puntra otro si nan a haña un potrèt asina na trabou.’
Karin Bosman di About Workplace Harassment

E notifikashonnan resien di kondukta seksual trasendental serka The Voice, Ajax, emisora públiko hulandes i otro dunadó di trabou na Hulanda, segun Bosman na e islanan tambe a kousa diskushon nobo.

Karin Bosman di About Workplace Harassment

“Mi tabata ladra den desierto ora mi a kuminsá na 2015. Despues e movementu di me-too a hasi hopi. I awor atrobe: nan e islanan nan no tin miedu di puntra otro si nan a haña un potret asina (di un órgano seksual, red.). Hende hòmber ta bisa: ta nada mes mi no tin mag di hasi mas”, Bosman ta konta. “No ta nada, basta nos sigui hiba e diskushon tokante esaki.”

No opstante e oumento Bosman ta mira un mehorashon na e islanan. Tin un base di sosten mas amplio. Esei ta positivo, ounke ainda nos no ayega ainda. Ta espesialmente un lucha kontra pedanteria. Organisashonnan ta pensa tur kos ta OK tòg, pasobra tur hende ta felis. Pero bo no sa esaki niun ora. Nos sí pasobra hende por mèldu anónimamente, pasobra nos ta investig’é i nos ta independiente.

Promé minister di Aruba komo stripper: ta sátira òf ta trasendental?

Den algun vidio riba e página di Facebook Pa Tin Pret ta seksualisá promé minister Evelyn Wever Croes ( i tambe kolega minister Xiomara Maduro).

Promé minister Evelyn Wever Croes ta comenta riba e impacto di e video’s

.

Wever-Croes a manda e imágennan pa ministerio públiko. “Nan tambe a hañ’é fe’i sla, pero nan a bisa: e no ta kastigabel, e ta mas sátira. Despues di e kombersashon ei mi a poné mas den konteksto, mi a lesa tokante sátira, ku bo mester anda kuné mas tolerante si ta kla pa tur hende ku ta sátira.”

Tòg e ta hañ’é ‘masha trasendental’ i e ta pensa riba paso pa tuma. “Asina mi por mira e kos sin emoshon.”

Karin Bosman ta bisa ku e tipo di sine asina ta mira mas tantu na Hulanda. “Mi ta haña esaki kondukta trasendental, sin rèspèt. pero na final no ta trata di loke ami ta haña. Esei ta e persona ku nan ta mustra den e tipo di vidio aki ta disidí”

Si ta sátira òf trasendental, Bosman ta aklará, ta loke den un komunidat bo ta determiná komo kondukta deseabel. “Si bo determiná e kódigo di kondukta den un organisashon, bo ta inkluí hòmber i muhé, minoria. Asina tambe den un komunidat. Si nos tolerá ku ta pone nos promé minister asina, nos ta disidí ku esaki ta e kódigo di kondukta di kondukta deseá.”

A aserká e persona ku a traha e vidio vários bia pa un reakshon.

Kiko gobièrnu arubano ta hasi kontra kondukta trasendental?

E pregunta ta kiko polítika na Aruba ta hasi? “Nada”, Bosman ta mira. Remarkabel pasobra e gobièrnu di Aruba ta e dunadó di trabou di mas grandi. “Pero”, Bosman ta agregá, “for di tempu ku Evelyn Wever-Croes ta na poder, mi no tin kombersashon ku gobièrnu arubano. Na 2017 mi a papia ku e gobièrnu AVP (oponente polítiko, red.) – pasobra esaki no tabatin maneho – pa trata ku esaki. Pero e ora ei awor aparentemente bo no mag papia.

Na Kòrsou Bosman ta mira hopi mas moveshon. Ta trahando un lei pa hasi kondukta no deseá i intimidashon seksual na trabou kastigabel. Kompará ku Aruba e ta mira ku na Kòrsou hopi mas kompania ta aktivo pa kita e maneho for di e papel. “Esei ta masha importante sino bo ta krea solamente tiger di papel i ku esaki bo no ta yuda niun hende.”

Promé minister Wever-Croes: a kastigá mas ámtenar pa kondukta inaseptabel
Promé minister Wever-Croes, ku ta trata ku maneho di personal di gobièrnu, ta bisa ku tin maneho masha bon pero ku esaki ‘no ta kubri henter e asuntu di kondukta trasendental’. Tampoko no tin norma òf kódigo di kondukta.

Promé minister Wever-Croes serka un selebrashon di Dia Mundial di Hende Muhé. E ta duna Aruba un ‘voldoende’, pero e ta rekonosé ku ainda hopi mester sosodé pa igualdat di gender.

“Nos ta haña hopi keho ku ta resultá den pasonan disiplinario, tin bia asta retiru”, e promé minister ta konta. Ta trata di tèr, intimidashon seksual i tambe diskriminashon.” Kuantu Wever-Croes no por bisa. “Mi mester pidi e sifranan ainda serka e departamentonan, pero generalmente e kantidat di kastigu disiplinario ta subi sí.”
I pa introdusí un lei manera na Kòrsou? “Esei ta parse mi bon. Pero un inisiativa manera ei nos no a tuma ainda.”

Pandemia ta kousa mas kondukta no deseá

For di e investigashonnan na Aruba i Kòrsou ku About Workplace Harassment huntu ku Optima Servisio di Arbo a ehekutá, ta sali ku e pandemia tambe a kousa mas agresividat i violensia na trabou pasobra esaki tin influensha riba kondúkta. “Ta un faktor di riesgo tambe pa kondukta trasendental”, segun Karin Bosman.