Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – E simannan di èksamen pa hopi hóben ta un di e temporadanan di mas importante i ku mas tantu strès di nan bida. Pero hopi alumno di mavo awor ‘tin miedu’ i ‘ta fèrdrit’ miéntras nan ta hasi èksamen pasobra djis promé ku esaki nan a tende ku a kanselá e estudio ku nan lo a bai hasi despues, pa e aña di skol nobo.

Un parti di e kandidatonan di èksamen awor na último momentu mester skohe un estudio diferente tambe. “Mi mester bai hasi algu ku mi no tin gana di hasi òf mi ta pèrdè un aña”, Darren Dorcas (16) di Colegio San Agustin ta bisa. “Mi ta bai protestá, pasobra esaki no ta hustu!”

Pa hopi alumno ta basta difísil kaba pa skohe un estudio, pero awor pa skohe un estudio diferente tin bia ta imposibel. Alumno di Mavo na kuminsamentu di e di tres aña ta skohe un pakete di materia, a base di e estudio di kontinuashon ku nan ke bai hasi despues di un aña. Awor ku di repente a kita tres estudio na EPI (komparabel ku mbo) pa otro aña, nan pakete di materia no ta kuadra mas.

Mi ta masha fèrdrit i bon mirá mi tin miedu kiko mi mester bai hasi awor>/h5>

-alumno di mavo John Peter Valdimy Germain

Asina John Peter Valdimy Germain (18) di Abraham de Veerschool ker a bai studia Arkitektura Tékniko. “Mi tabatin ekonomia komo materia èkstra, pero esei no tabata bai bon. Ora mi a tende ku mi no por studia arkitektura tékniko mas i ku mi mester skohe algu diferente, tabata muchu lat pa mi drecha mi puntonan pa ekonomia.”

‘Warda un aña òf bai havo’
“Awor nan ta bisa ku mi mester warda un aña òf bai havo. Ma mi no ke warda un aña. Pasobra mi sa ku mi ta bai pèrdè smak pa sigui bai skol. Mi ta masha tristu, un tiki rabiá i bon mirá mi tin miedu di loke mi mester bai hasi awor.”

Esaki ta e estudionan ku a kita
E estudionan basta popular ku EPI no ta bai ofresé mas otro aña ta Arkitektura Tékniko, Ingenieria Mekániko, i Asistente di Botikario. Tambe e kantidat di lugá pa e otro estudionan ta hopi limitá. Asina e estudio di Ekonomia ta kuminsá ku kuater klas ménos. Pues no tin sufisiente lugá na e otro estudionan. Pasobra no solamente e alumnonan di mavo ta drenta, alumno di 4 havo i EPB (enseñansa primario profeshonal) tambe.

Dekanonan ta rabiá pa motibu di e situashon
Dekano di mavo Marcia Lopez tambe ta rabia pa motibu di e situashon pa e kandidatonan di èksamen final. Meskos ku e alumnonan ta na un anochi di informashon fin di aprel numa el a tende tokante e plannan. Ademas e ta bisa ku no ta tur dekano sa kiko ta bai kambia na e kontenido. Pasobra no a tene un enkuentro pa nan ainda. Miéntras nan mester informá nan alumnonan bon kiko e kambionan ta nifiká.

“Kon bo por hasi un kos asina na fin di aña di skol? A lo ménos hasié na kuminsamentu, promé ku òktober, Lopez ta bisa. “Nos a manda un karta di protesta pa e minister di Enseñansa na nòmber di tur dekano di mavo. “Nos no ta kontra inovashon. Pero ta inaseptabel i iresponsabel pa – un siman promé ku èksamen – bini ku kambio ku ta perhudiká nos muchanan.”

E chèns riba dropout ta bira masha grandi
– dekano di mavo Germaine Geerman, Juliana School

“E chèns ta grandi ku e alumnonan no ta haña un lugá pa nan estudio di kontinuashon òf ta haña nan obligá di bai studia algu diferente”, e kolega dekano Germaine Geerman ta bisa. “Pues e chèns riba drop-out ta bira masha grandi.”

Pakiko diferente estudio ta stòp
Un di e motibunan pa para e estudionan aki e aña di skol binidero, ta pa traha espasio pa estudio nobo manera ICT. Ku tin hopi petishon p’e. Lopez ta komprondé esaki. “I un motibu pa kita Asistente di Botikario kompletamente ta pasobra lo tin muchu poko trabou, nan a bisa nos”, e ta bisa. “Pero alumno ta skohe e estudio aki hopi bia komo base pa sigui studia.”

E estudionan sekundario pa alumno di mavo ta limitá kaba na Aruba. Tambe pasobra por ehèmpel e skolnan di havo ta hasi nan eksigensianan mas i mas severo. Por ehèmpel Colegio Arubano ta hasi esaki frekuentemente, tambe te na kabamentu di e aña di skol numa.”

Minister di Enseñansa ainda no tin solushon
Minister di Enseñansa Endy Croes ta na altura di e problemátika, pero ta primintí ku e alumnonan lo no keda perhudiká. Pa Arkitektura Tékniko i Ingenieria Mekániko ta bini un aña di transishon èkstra pa tambe duna e alumnonan ku keda sinta un chèns. Pero e ta rekonosé ku mester bini mas solushon. Kiko, esei no ta kla ainda.

‘Henter mi soño pa studia Arkitektura Tékniko i bira arkitekto, a bai’
-alumno di mavo Paula Lopez (16)

Entretantu e alumno di mavo di 16 aña Paula Lopez tur dia ta sinta ‘desapuntá’ na su mesa di èksamen na kas. Henter mi soño pa studia Arkitektura Tékniko i bira arkitekto, a bai. Mi ke protestá pa mehorashon, pero mi no tin tempu pa motibu di e èksamennan.”

Pakiko e kos mester sosodé asina lihé?
Na EPI mes tambe tin malkontentu, asina a sali di e reakshonnan di dos dosente ku ke keda anónimo. Nan ta konta ku ta algun luna pasá numa a pone nan na altura di e kambionan. “Pero pakiko asina lihé? Un desishon manera esun aki mester anunsiá minimalmente un aña delantá. I ku un plan pa studiante ku aworó no por haña lugá/ Esaki ta masha iresponsabel.”

E dosentenan ta konta ku nan mes tampoko no ta kla. “Ainda tin hopi inklaridat tokante e aña di skol nobo 2022-2023. Nos no a haña training pa e inovashonnan. Den mi sektor tampoko nos no ta di akuerdo. Pero ya, nos ta kustumá ku desishon ta bini djariba i ku e ora ei nos mester tende kiko nos mester hasi.”

‘Nos mes no a haña training pa e renobashonnan’
– Dosentenan di EPI

E kambionan serka EPI ta den e kuadro di e National Strategic Plan 1. Esaki ta enserá ku ta ‘modernisá’ diesdos diferente estudio di EPB, (enseñansa profeshonal básiko), segun minister di enseñansa, pa un mihó konekshon serka EPI (komparabel ku mbo). E kompania hulandes CINOP ta yuda Aruba ku esaki.

Minister Croes ta sigui bisa ku el a pidi Direktiva di Enseñansa, EPI i tur interesado pa bini huntu, despues di e intrankilidat di e kitamentu di e estudionan pa e aña di skol nobo. “Nos a sinta na mesa kaba ku e direktor di Direktiva Enseñansa. Pero nos no a yega na un solushon ainda”, dekano Marcia Lopez ta konta.