Portrèt: Wikipedia

No ta tur hende ta sinta warda un despensa pa e pasado di sklabitut. Fundashon Ocan mes ta haña ku mihó bini un fondo di invershon pa kombatí e atraso ku hende hulandes karibense te ainda tin, kompará ku hende hulandes oropeo.

ADjadumingu pasá Den Haag a sigui e ehèmpel di otro siudat na Hulanda ku e pidimentu di despensa di nan parti durante sklabitut. Kuminsamentu di e luna aki a bira konosí ku gabinete tambe lo pidi despensa, ainda no sa ki dia.

Pero Lionel Martijn – direktor-ehekutivo di Ocan – no tin ningun interes pa warda esaki. “Lo mi no pidi pa risibí despensa nunka. Si moralmente despues di 150 aña ainda bo no ta haña ku bo mester pidi despensa, i si despues di 160 aña ainda komo minister bo ta duda ku mester pidi despensa… anto ami no ta keda warda.”

E ta haña e reparashonnan mas importante. Gabinete ta reservá 200 mion euro pa un fondo di konsientisashon i 27 mion pa un museo di sklabitut. Esei tampoko no ta trese alegria pa Martijn.

‘Nan tin un bentaha di un siglo i mei kompará ku nos’
“E sèn ei ta pa hasi hende hulandes i hende ku resientemente a bin biba na Hulanda konsiente. Pa nos – e víktimanan – mester bini un fondo di invershon hopi mas grandi ku mester pèrkurá pa konsientisashon serka nos, e desendientenan. I for di kua ta kombatí atraso i ta paga edukashon pa pèrkurá pa nos bira igual na e hulandes oropeo. Nan tin un bentaha di un siglo i mei riba nos.”

Direktor-ehekutivo Lionel Martijn di Ocan

MMartijn ta haña ku nos ta hasi nos antepasadonan ridíkulo si nos konformá nos mes ku esaki. “Aki nos ta papia di genosidio, segun e definishon di Nashonnan Uní. A kita hende nan libertat, a abusá di nan, torturá, violá i mata nan. Nos antepasadonan tabata survivors, nan a pasa den esaki, nan tabatin hopi forsa.”

E mandatario di Ocan ta duna un ehèmpel mas pa klarifiká kon grandi e papel ku Hulanda a hunga tabata: Nos pais tabata e mehoradó di sémen di mas grandi di mundu.

“Si un hòmber asina a produsí un seri di yu, tabata bend’é ku un otro isla òf Estados Unídos. Tur kos ta mehorá, asta sémen di esklabo. Tabata trata di un produkto komersial mas i mas mihó. Anto pa despues keda asombrá di Hitler su esfuersonan pa krea un übermensch (rasa di hende superior)”.

Ladronisia dòbel, 200 mion ta un ‘teps’
Ocan tin krítika tambe riba e 200 mion euro pa konsientisashon. “Ta un teps, a kompensá e trafikadónan di esklabo pa hopi mas sèn ku esaki. Mi ta yama esaki ladronisia dòbel: bo ta laga hende traha pa bo pòrnada, esei ta ladronisia anto despues bo ta laga e pagadó di impuesto reskatá. E tempu ei tabatin un proposishon den Kamer pa kompensá e esklabonan mes tambe, i a rechasá esei.

Anto e miónes no ta bai pa e desendientenan ni mes, Martijn ta bisa. “E 200 mion euro ta pa pakete di lès pa skol hulandes pa siña e generashon nobo di hulandes ta kon Hulanda a bira asina riku. Masha bon, pero e ora ei un pakete muchu mas grandi pa pèrkurá pa e desendientenan haña oportunidat igual i tambe pa nan propio konsientisashon.”

‘Wela pretu ta manera un tipo di desgrasia na trabou’
Pasobra bou di e hulandesnan karibense i otro desendiente di esklabo, Martijn ta bisa, tambe konsientisashon ta nesesario.

“Serka nos ainda tin hende den negashon, ku ta pensa ku bo bal mas segun ku bo koló ta mas kla. E echo ku den e liña di famia un kaminda tabatin un wela koló skur, ta manera un aksidente di trabou. Ke men esnan mas kla ta mihó. E pensamentu ei di ken ta mas kla ku ken tambe mester para!”