Di playa pa ‘turista blanku riku’, te ku e troumanan ménos visibel. Polítiko di tur skina di reino ta di akuerdo ku e pasado di sklabitut ainda tin influensia. Un fondo di konsientisashon apénas ta sufisiente, e islanan ta haña.

Ta e di tres dia di Ipko na Kòrsou, kaminda miembronan di parlamento di Aruba, Kòrsou, Sint-Maarten i Hulanda ta drenta den kombersashon ku otro. E pasado di sklabitut i kolonialismo ta para sentral djaweps.

Tambe na Hulanda ta ripará e konsekuensianan, pero ei e ta ‘ménos visibel’ sí ku na e islanan, senador di PvdA Jeroen Recourt ta bisa. “Na Aruba e konsekuensianan di sklabitut ta mustra limitá. Pero ora bo mira mas profundo, e ta den e kultura i e tin influensia sosial ekonómiko. E ta hunga un papel den e aktuashon diario. Ainda bo koló ta relevante. Mester rekonosé esaki.”

Na Sint Maarten ainda sklabitut ta influensiá den e área ekonómiko, sosial í mental. Meskos ku na Kòrsou, kaminda te dia djawe tin diferensia grandi entre riku i pober. E playanan privá, será pa públiko, na Kòrsou ta ‘un ehèmpel mahos di e diferensia grandi ei den komunidat’. “E playanan no ta di tur hende. Ta turista blanku, riku, so ta permití di bishitá e playanan di mas bunita.”

200 mion euro
Gabinete hulandes a pone 200 mil euro disponibel pa un Fondo di Konsientisashon. E pregunta ta: kon ta partí e sèn? Ainda Tweede Kamer (parlamento hulandes) no a disidí tokante esaki. Pero e islanan apénas sa ta ki intenshon Den Haag tin, e miembro di Staten di MAN Giselle McWilliam (Kòrsou ta) remarká. “Nos ke keda bon informá delantá, no despues.”

Parlamentario Mariëlle Paul (VVD, Hulanda)

“No ta algu ku ta Hulanda ta dominá”, e parlamentario di VVD Mariëlle Paul ta reakshoná. E ta enfatisá ku ta inkluí ‘tur stakeholder’ – pues tambe loke e islanan ta haña – den e plannan di gabinete.

‘Apsolushon di tur debe’
E islanan ta haña ku Hulanda mester hasi muchu mas ku un fondo di konsientisashon di e pasado di sklabitut, ta remarkabel durante e diskushon polítiko. “Kuantu sèn a gana ku kolonialismo i kuantu lo duna e islanan karibense bèk”, e miembro di Staten di UPP Rolando Brison (Sint Maarten) ta puntra?

Parlamentario George Patophlet (National Alliance, Sint Maarten)

“Hulanda ta próspero danki na e trafikashon di sklabitut. Konta sigui awor?”, e miembro di Staten di NA George Pantophlet (Sint Maarten) tambe ta reakshoná. E ta mustra ku asta ora di abolishon di sklabitut, no a kompensá e poblashon pretu sino e doñonan di plantashi.

“Aktualmente Sint Maarten debe gobièrnu hulandes 1.4 miar”e ta remarká. “Nan ta bisa : e fiadó ta e esklabo di e esun ku ta duna e fiansa. E ochenta añanan binidero nos mester paga Hulanda bèk un debe. Ta kon un dia nos ta hasi bira finansieramente independiente? Mi ta haña esaki mas ku sklabitut.”

“Pesei: Apsolushon di tur debe”, Pantophlet ta bisa. “Apsolushon. Esei -finansieramente mirá – ta e komienso di reparashon.”

‘Esaki ta trata tambe di e aktitut di Den Haag’
Si ta na e miembro di Staten di Raiz Misha Raymond (Aruba), mester bini klaridat: polítika hulandes ta bai trata e islanan karibense igualmente? “Sino e sintimentu ta surgi tiki tiki ku atrobe ta okupá nos òf ku ta imponé kos riba nos.”

Parlamentario Misha Raymond (RAIZ, Aruba)

Raymond komo ehèmpel ta tuma e pleitu polítiko den e krísis di corona tokante Coho. E islanan tabatin mester di yudansa finansiero urgentemente i Hulanda pa e yudansa ei a ‘imponé’ un pakete di kondishon. Si no trata e paisnan karibense komo ‘igual’, ‘e sintimentu ta drenta tiki tiki ku atrobe ta okupá nos’.

‘Homofobia, tambe un konsekuensia di kolonialismo’
Un otro konsekuensia di e pasado di sklabitut ta e manera ku ta trata hende lhbt na e islanan, e miembro di Staten Miguel Mansur (Accion 21) ta haña. Aktualmente ta hibando un ‘debate kandente’ tokante di habrimentu di matrimonio pa tur hende. “Homofobia ta un di e konsekuensianan di e pasado kolonial.”

Parlamentario Miguel Mansur (Accion 21, Aruba)

“E superioridat oropeo ta hunga un papel den e manera ku nos ta mira matrimonio. Mi ta hasi un apelashon na mi koleganan polítiko di e islanan. Pasobra nos ta boga pa igualdat, pero nos ta haña ku hende heteroseksual ta superior na hende homoseksual. Esei tambe ta diskriminashon.”

‘Nos tur sa esaki kaba’
Na sèptèmber di aña pasá pa promé bia e polítikonan a papia tokante e pasado di sklabitut. Esaki tabata asina sensitivo ku a tene e enkuentro tras di porta será, sin konta despues ampliamente di kiko e diskushonnan a trata. E bia aki sí un diskushon amplio habrí, despues ku atrobe nan a papia ku otro partí den grupo separá.

Parlamentario Sylvana Simons (Bij1, Hulanda).

Miembro di parlamento hulandes di Bij1 Sylvana Simons ke pa otro aña trata di solushon. “E ta kontinuá? E kontesta ta sí. Kon e ta mustra? A investig’é hopi, ta palabrá na diferente sitio. Algu ku mi ta mira hopi, ta ku semper nos ta kuminsá e kombersashon tokante kiko ta e efekto. Ta gastamentu di nos tempu. Laga nos no bolbe kometé e mésun eror ei, sino lanta e kombersashon pa un nivel mas haltu.