Dia Max van Aalst (29) a muda pa Kòrsou na e edat di dies aña, en realidat e ker a regresá pa Hulanda mas pronto posibel. “Mi tabata sinti falta di mi amigunan, mi famia. Mi n’ tabata sinti mi na kas niun kaminda.” Pero esei a kambia asina ku el a sera konosí ku e mundu bou di awa. “M’a siña buseo, i for di e momento ei mi tabata sa: mi no ke bai for di aki nunka mas.”
Awor Van Aalst ta na timon di un proyekto ambisioso na e isla, pa salba un tipo di koral ku ta hopi peligrá: e koral ku ta parse hende su serebro – ‘hersenkoraal’. El a lansa un proyekto piloto ku su fundashon Branch Coral Foundation pa duna no solamente e koral, pero tambe henter e ekosistema di e ref bida nobo.
Un mishon nasé for di eksperensia
E amor pa laman Van Aalst a haña na kas: ambos mayor tabata instruktor di buseo. Despues di skol sekundario na Kòrsou el a bai Hulanda pa studia biologia, siguí pa un master na Wageningen. “Pero semper mi tabata sa ku mi ker a bolbe. Dies aña di bida bou di laman na e isla a mustr’ami kuantu e ref a bai atras. Mi ker a hasi algu.”
Durante su estudio Van Aalst a pasa hopi tempu na Kòrsou i Boneiru pa stazje i tesina. Tòg e no tabata sinti su mes un sientífiko klásiko. “Mi n’ ker a sinta skirbi paper henter dia. Mi ke kompartí mi konosementu i eksperensia ku hende – na skolnan general, na skol di buseo, ku turista, ku e komunidat. Pa ami edukashon ta mes importante ku investigashon.”
Rekuperashon di koral: un kareda kontra tempu
E proyekto di Van Aalst ta dirigí riba krio di e koral ku parse serebro di hende – un sorto ku tabata abundá antes rondó di e ref na Porto Marie, peru ku kasi a disparsé entretantu. E motibu ta un malesa agresivo yamá Stony Coral Tissue Loss Disease (SCTLD). “E malesa ei ta mortal i e ta plama masha lihé. Den dos siman henter un kolonia por muri.”
Potrètnan: BRANCH Coral Foundation
E koralnan ku a sobra te ainda, lo por ta mas resistente. P’esei Van Aalst ta selektá fragmento di koralnan sobreviviente. Via e método di mikrofragmentashon ta kòrta esakinan na pida chikitu i ta kria nan den un kriadero bou di awa. “E pidanan chikitu ei ta krese te ku kuarenta biaha mas lihé ku loke normalmente ta e kaso. Ora nan ta grandi, nos ta plantanan bèk riba e ref.”
Mester di pèrmit pa por kolektá e koral. Gobièrnu di Kòrsou ta otorgá esei. “A dura lunanan pa a regla tur kos,” Van Aalst ta konta, “pero ta krusial pa e tipo di proyektonan akí tuma lugá na un manera kontrolá i responsabel.”
Edukashon i kolaborashon
E Branch Coral Foundation ta traha a base di tres pilá: krio di koral, edukashon i kolaborashon. “Nos ta traha ku boluntario, duna informashon i purba envolvé esunnan ku ta traha maneho i otro organisashonnan. Pasobra si nos keda ta pone koral bèk, sin atendé ku e kousanan, ta trabou di pia di palu.”
E problemanan lokal di mas grandi? “Awa kontaminá, konstrukshon na kosta i e desaparishon di palunan di mangel. Awa kontaminá ta trese malesa, ta kondusí na kresementu di alga i ta kibra e balansa delikado ku tin den e ref. Nos ta lòbi pa mihó maneho di awa residual i maneho pa kosta duradero.”
Speransa
E proyekto a kaba di kuminsá, pero e promé resultadonan ta alentador. “E koralnan ku nos a pone bèk siman pasá, tur ta bibu ainda i nan ta duru pegá. Esei ta un viktoria chikitu, pero importante – i ami sa awor ku e ta funshoná. E koralnan ku nos a kria tres aña pasá, awor ta kasi dos meter kuadrá grandi. Esei ta duna speransa.”
Van Aalst ta enfatisá ku tur hende por kontribuí. “Disfrutá di e ref. Saka potrèt di dje. Laga mira kon bunita e ta. Bira boluntario, hasi donashon, òf yuda dor di ta konsiente di bo uso di awa i kon bo ta atendé ku loke ta tira afó. I sa ku rekuperashon ta posibel – basta nos traha huntu.”
Por haña mas informashon riba e proyekto na: www.branchcoralfoundation.com