Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – E Parke Marino Aruba, ku ta eksistí for di 1 di yanüari numa, ta neglishá un área hopi afektá pa turista. Esaki ta kousa rabia seka e organisashonnan di naturalesa arubano ku ta bisa ku no a envolví nan den e proseso. Aruba Birdlife Conservation (ABC) ta yama e modelo di e Parke Marino Park ‘tristu’.

E organisashon di medio ambiente Rainbow Warriors ta enfatisá ku Aruba, protehando djis algun área masha chikí, no ta tuma e Sustainable Development Goals internashonal niun tiki serio. “Mira solamente e partisipashon habrí i inklusivo di stakeholder, esei no a sosodé.”

For di promé di yanüari Aruba konosé un parke marino ofisial. A indiká kuater área akuátiko ku hopi biodiversidat komo parke reservá di naturalesa. Surfside Beach ku ta hopi afektá pa turista te ku Arashi no ta forma parti di e reserva di naturalesa. E Parke Marino Aruba ta konsistí di e kosta nort di parke natural Arikok, kabes di Seroe Colorado, Mangel Halto i e islanan di ref serka Oranjestad.

Pèrdè trabou
Bushi Rudy Davelaar, ku for di 2009 ta lucha pa henter Aruba haña un parke marino segun e modelo di Boneiru, ta enfatisá ku ta nèt e área turístiko for di Mangel Halto te ku Arashi ta kore e peliger di mas grandi. E ta mira ku pa motibu di e aktividatnan akuátiko e bida di e koral ta bai atras. “Si no protehá e áreanan aki inmediatamente, entre awor i aki sinku aña Aruba lo pèrdè empleo. Pasobra e ora ei bo no por bende nada mas.”

Aruba lo pèrdè empleo si no protehá e lugánan aki inmediatamente – bushi Rudy Davelaar

Minister di Medio Ambiente Otmar Oduber den un reakshon ta bisa ku a skohe e kuater reservashonnan di naturalesa a base di un kantidat di investigashon. Segun e ‘konforme e Dekreto di Protekshon di Naturalesa’ no ta posibel pa protehá tur awa rònt di Aruba. E ora ei aktividat ekonómiko, manera barku krusero i e haf di kònteiner no por funshoná den nan forma aktual, e ta bisa. Pero na Boneiru kaminda for di 1979 ta eksistí un parke marino, ta resultá ku sí ta posibel pa risibí barku krusero.

Tokante di e partisipashon di stakeholder Oduber ta bisa ku e trayekto di e parke marino ta kore for di 2016, promé ku el a bira minister di Medio Ambiente. “Ami i e tim di ministerio for di e tempu ei a organisá diferente seshon kaminda a konsultá ku e NGOnan.”

Trabou kon ku ta
Davelaar i Rainbow Warriors ta sospechá ku gobièrnu a kaba e trabou kon ku ta, pasobra sino nan mester paga e fondo oropeo di Best Initiative na un balor di 355.354 euro (ku a risibí na mei di 2016 pa lanta un parke marino) bèk. A usa gran parti di e fondo aki pa paga un investigashon di e instituto di investigashon TNO. Esaki a investigá e lugánan ku mas tantu biodiversidat. E minister di medio ambiente ta konfirmá ku si Marine Park Aruba no ta kla promé ku e deadline pasa (aprel 2019) nan mester paga e plaka bèk.

Entrante promé di mart e maneho di e parke ta kai bou di Fundacion Parke Nacional Aruba (FPNA). Ki tipo di aktividat ta pèrmití òf nò den e kuater reservashonnan di naturalesa ainda no ta konosí, pasobra ainda e parke ta traha na un plan di maneho. Di tur manera no ta pèrmití peskeria komersial.