Portrèt: Detenshon di un trahadó ilegal den konstrukshon / Guarda Nos Costa

ORANJESTAD – “E reglanan di pèrmit nobo pa konstrukshon ta ridíkulo. Mi ke traha i no pidi limosna.” Venesolano Luis* ya tin seis aña na Aruba sin papel i awor sin trabou tambe.

Tur esaki pa motibu di e krísis di corona, e ta konta. Di un banda gobièrnu ta suavisá e medidanan di corona pero alabes ta introdusí regla nobo ku ta kontrolá severamente. Manera den e sektor di konstrukshon: pa kada trabou e kompanianan di konstrukshon mester pidi un pèrmit spesial. Ku esaki gobièrnu ke pa e kompanianan tene nan mes na e reglanan di higiena i distansha. Pero ta un manera tambe pa kontrolá konstrukshon riba trabou ilegal, ilegalidat i pa kombatí otro iregularidat den e sektor aki.

Luis* den kombersashon ku Sharina Henriquez
Download e audio aki
.

Hopi trahadó den konstrukshon i hende ku ta kue djap na Aruba ya pa algun aña ta bini di Venezuela pa motibu di e krísis i pobresa ei. Hopi di nan ta manda un parti grandi di nan salario pa nan pais di orígen pa ei mantené nan famianan ku a keda atras. “Si mi no manda nada nan ta muri di hamber”, Luis kende su famia ta biba na Maracaibo ta bisa.

E tin añanan kaba ta trata di haña un pèrmit di estadia i trabou. Pero entretantu a estaf é dos bia kaba, intermediadó ku regularmente ta abusá di e posishon vulnerabel ku e Venesolanonan ta aden, a hòrta 8000 florin arubano (4,070 euro) di dje. “Mi no ta e úniko. Ku mi amigunan tambe esaki a pasa.”

‘Mihó latino ku arubano’

Tòg hende di Merka Latino ta masha popular den konstrukshon. Segun e hulandes Pat* ku tin su mes kompania di konstrukshon na e isla, esaki ta pasobra e trahadónan aki ‘ta traha mas duru ku arubano’. Pa miedu di reakshon negativo Pat no ke aparesé den e artíkulo ku su mes nòmber.

“Mi no ta haña e maneho di trabou di ‘arubano promé’ robes. Pero sin ku mi ke papia malu, bo no ke un mayoria di arubano den konstrukshon. Nan ta keda sin bini òf nan ta malu. Kaminda latino ta traha duru”, Pat ta haña.

Pat* den kombersashon ku Sharina Henriquez
Download e audio aki
.

E pèrmit di konstrukshon nobo segun Pat no ta hasi e situashon masha difísil solamente pa hende sin papel. Pero tambe pa kompania di konstrukshon chikí. “Ta masha trabou ku papel awendia. Bo no por hasi pida trabou chikí lihé lihé mas tampoko. Asta si na mi kas mi ke fèrf mi muraya òf renobá, mi mester pidi un pèrmit. Asina nan no ta konstruí ekonomia sino nan ta kibr’é kompletamente.”

Pat* den kombersashon ku Sharina Henriquez
Download e audio aki
.


Pèrmit slo

Un kompania di konstrukshon grandi na e isla tambe ta keha tokante e burokrasia èkstra. “E dunamentu di e pèrmitnan ta bai muchu slo”, e doño ku tampoko no ke sali ku su nòmber den media pa miedu di represaya ta bisa. “Mi no por warda mas. Mi no tin reserva mas despues di mas ku dos luna será pa motibu di corona, pasobra mi a sigui paga mi trahadónan. Ke men mi mester gana algu awor i duna mi un but numa.

No tin ayudo di gobièrnu pa obrero indokumentá
Gabinete arubano a bisa ku hende sin papel no por haña ayudo di gobièrnu. E kompensashon spesial di ‘desempleo Fase’ i tambe e supsidio di salario ta solamente pa hende i kompania legal i ku tin tur kos na òrdu. “Pa ayudo esnan indokumentá mester bai organisashon di ayudo manera Krus Kòrá”, segun e promé minister arubano algun siman pasá. Organisashonnan di ayudo ta kalkulá ku tin 20 mil migrante. Hopi di nan ta depende di ayudo di kuminda.

Entretantu tin mas i mas hende indokumentá, espesialmente venesolano, pegá pa motibu di e kòntròlnan mas skèrpi. Riba 8 i 11 di mei dies avion lo a bai Venezuela. Nan lo a hiba hopi venesolano tambe ku a mèldu boluntariamente, pa nan pais. Pero minister di Hustisia Andin Bikker a bisa ku esakinan no a sigui pasobra outoridatnan venesolano na último momentu no a atmití e avionnan.

Sèl di strañero yen yen
Entretantu e sèlnan di strañero ta yen yen i mas i mas tin intrankilidat, manera wikènt pasá. Nos ta haña mas i mas protestá i hende ku ta menasá ku wèlga di hamber”, segun Bikker. Gobièrnu ta kumprando sèl èkstra. Pero asta si tin avion ta bai Venezuela atrobe, no ta sin peliger pa bai bèk, asina ta sali for di loke Luis ta bisa.

Luis* den kombersashon ku Sharina Henriquez
Download e audio aki
.
(*) E nòmbernan na petishon di esnan konserní ta fiktisio pa miedu di deportashon òf represaya for di komunidat. E nòmbernan di esnan konserní ta konosí si na redakshon