Seis luna pasá Erica Joosten (52) a pèrdè su yu hòmber Rafiq (16) pa motibu di suisidio. For di e dia ei, e ta esforsá su mes pa habri e kòmbersashon tokante salú mental i suisidio bou di hóbennan. “Nos no mester tin bèrgwensa di nos yu. Mi no ke pa otro mayornan pasa den loke nos a pasa aden.”
Rafiq tabata un mucha hòmber deportivo, sosial, aktivo den polo akuátiko, i stimá serka su kompañeronan di klas. “Su nòmber ta nifiká ‘amigu’, i esei e tabata bèrdaderamente,” Joosten ta konta. “Semper e tabata alegre, kurioso, i kla pa yuda otronan. Na kas nos tabata papia di tur kos. P’esei esaki a sorprendé nos totalmente, saliendo manera for di nada.”
Un dia inimaginabel
E dia di su fayesementu tur kos tabata parse normal. Rafiq a bini kas kontentu for di skol, a yama su mama danki pa e almuerso, a yuda laba tayó, i a app amigu. “No tabatin nada ta mustra ku e no tabata sinti su mes bon,” Joosten ta konta. “Anto, di ripiente, un silensio. Mi kasá a yega kas, hañ’é. Bo ta drenta un módulo di sobrevivensia sin ta komprondé nada.”
E reakshonnan di e servisionan di ousilio a hasi e situashon mas pisá. “Literalmente nos a haña nos tin ku tende: ‘Tene esaki ketu, asina e lo pasa lihé.’ Komo si fuera nos mester tabatin bèrgwensa. Pakiko nos lo mester a keda ketu tokante algu ku nos yu a hasi? E tabata un bunita hende.”
Un tabú ku ta kosta bida
Na Kòrsou te ainda tin un tabú pisá riba e tópiko di suisidio. “Hendenan ta bisa ku nan ta mantené silensio pa protehá nan famia, pero ta pió so kedamentu ketu ta hasi esaki,” Joosten ta bisa. El a disidí di hasi otro: abiertamente, honestamente i visiblemente. Den e aviso di morto e famia a menshoná ku ta Rafiq mes a skohe. “Esei no tabata fásil, pero esei a lòs hopi kos sí. Nos a haña sosten for di tur huki di e isla. Hendenan tabata bini serka nos ku nan mes historianan.”
For di e tempu ei, Joosten ta risibí un sin fin di mensahe di mayornan, hóbennan, i di asistentenan sosial. “Por fin tin moveshon. Awor GGZ ta organisá webinars riba prevenshon di suisidio, i ta trahando riba un liña di telefòn i un website pa hóbennan. Esei ta duna speransa.”
‘Papia ta yuda’
Hulanda tin años kaba ku e númber di telefòn 113 pa prevenshon di suisidio. Kòrsou no tin un númber asina, ounke mucha por yama ‘Ayudo pa mucha i hóben’ na e númber 918.
“Hopi hende no konosé e númber ei,” Joosten ta bisa. “Mi mes ta traha ku mucha, i nunka m’a tende di dje.” Resientemente el a sigui e kurso online grátis di 113 tokante kon lo bo por papia ku un hende ku posiblemente ta pensando pa kometé suisidio. “Mi a siña ku simplemente bo mester puntra direktamente: ‘Abo sa kana rònt ku pensamentunan asina?’ Mi tabatin miedu den kuminsamentu, pero e ta funshoná. Bo no ta duna niun hende idea, sino ku hustamente bo ta duna espasio pa hala rosea.”
Sifranan alarmante
Segun Mental Health Federation e kantidat di suisidio na Kòrsou ta bou di e promedio mundial, pero e ta sigui ta un di e prinsipal motibunan di morto bou di hóbennan di 15 pa 24 aña. “Nos ta mira un promedio di un te dos intento pa luna,” sikiatra Gabriel Rendón di GGZ Kòrsou ta bisa. “Mayoria hóben no ta luchando kontra un trastorno, pero sí ku preshon sosial òf e sintimentu di no ta pas niun kaminda.”
Speransa pa otro famianan
Joosten ta rekonosé e plachi. “Hóbennan mester hasi tur kos pareu: skol, deporte, medionan sosial. Ta bidanan ‘perfekto’ di otro hende so nan ta mira. E komparashonnan kontinuo ei, ta hasi bo insigur.”
E ta boga pa mas atenshon na skol. “Nos ta siña mucha konta i skirbi, pero no kon nan tin ku atendé ku emoshon. Mientras ku ta esei por skapa nan bida.” E proseso di luto ta pisa, pero Joosten ta skohe pa positivismo. “Henter Kòrsou a konbibí ku nos. Esei a tene nos riba pia. Si mi por yuda un solo mayor ku mi historia, lo m’a logra mi meta.”
E ta sunreí. “Kiko Rafiq lo a haña di esaki? E lo a bisa: ‘Bon trabou, mami.’ T’esei mi ta sigui tend’é bisa.”
Bo mester di yudansa?
• Na Kòrsou mucha i hóben por yama ‘Ayudo pa mucha i hóben’ na 918.
• Por chat tambe for di Kòrsou via www.113.nl.
• Den situashon di emergensia: yama 911 òf tuma kontakto ku GGZ Kòrsou.
						