Den bista di un hoben: Independensia di Sürnam tin su parti bon i su parti malu

Portrèt: Dulce Koopman

Riba djamars 25 di novèmber 2025, Sürnam ta selebrá e di 50 aniversario di su independensia for di Hulanda, tambe konosí komo ‘Srefidensi Dey’. Riba e dia akí, na 1975, Sürnam a bira un repúblika independiente después di mas ku 300 aña di dominashon kolonial. Dulce Koopman a bai kòmbersá, pa Ret Karibense, ku sürinameonan ku a establesé nan mes den e Reino Hulandes, hopi biaha ankrando nan mes ku raisnan profundo. Kon nan ta mira e fecha spesial akí? Kon nan ta mira nan país? Awe entrega 1: Jeannethy Saniran (21) na Aruba.

Independensia di Sürnam tin su parti bon i su parti ménos positivo. Asina e hoben Jeannethy Saniran ta opiná. Diesun aña despues ku el a bishitá Aruba pa di promé biá, ta entretantu un luna ku el a bandoná Sürnam, su pais natal, pa biba definitivamente na Aruba. Na Sürnam el a laga su mayornan i tres ruman muhé mas grandi atras.

“Mi a bai Aruba ku un ‘bon meta’”. Jeannethy ta splika ku esaki ta enserá, traha pa un mihó futuro. “Na Sürnam mi no tabata tin e hopi difísil, pasobra mi tabatin tur kos”. Pero tòg el a skohe pa Aruba, pasobra ei tin mas posibilidat. Ademas e proseso pa establesé ta mas fásil, kompará ku por ehèmpel Hulanda òf Kòrsou. “Mi no tin famia aki, pero mi a sera konosí ku mi doño di trabou, kende a ofresé e posibilidat pa bin traha na Aruba.” El a kaba Havo, i no tin intenshon ainda pa sigui studia. Jeannethy ta trahando na Yanti Restaurant, komo kamarera.

Kiko bo ta pensa di un Sürnam independiente? Tabata un bon desishon?
“Mi opinion: Di un banda e tabata bon, pero di un otro banda nò.” E parti positivo ta ku Sürnam no ta dependiente mas di Hulanda. E otro banda: “Si nos tabata dependiente di Hulanda, nos lo tabata traha ku euro.”

Enkuanto e desaroyo di Sürnam e hoben ta remarká ku e bida ta duru. Tin hende ku por biba bon, pero tin un grupo ku un bida hopi difísil. E prèisnan ta sigui oumentá, mientras ku e salarionan ta keda meskos, Jeannethy ta bisa. E valuta ta influensiá esei. Pasobra e komersiantenan ta aplika e valuta, manera ta kumbiní nan, ku e konsekuensia ku e produktonan ta bira mas karu.

Kuminda i turismo
Jeannethy, ku ta konsiderá kuminda sürnam, un di e kosnan di mas mihó ku tin, ta traha den un restorant sürnam, ku el a skohe konsientemente. Na su trabou e ta promové kuminda di Sürnam, i tambe Sürnam komo destinashon turístiko. Komo un otro asuntu positivo di Sürnam, Jeannethy ta menshoná e amabilidat di sürinameo i nan disponibilidat pa yuda.

Ménos positivo ta e diskriminashon ku tin entre gruponan étniko na Sürnam, na tur nivel. E ta menshoná e diskriminashon, inkluso serka su etnisidat, ku ta javanes. Maske no ta tur hende ta diskriminá, ta algu frekuente, segun e hoben. Ta diskriminá riba statùs, nòmber i kara.

Deseo pa Sürnam despues di 50 aña
Jeannethy ta spera ku lo bai mas mihó ku Sürnam, i ta konvensí ku esei ta posibel. A pesar di ku tin hopi diskriminashon, mayoria hende ta amabel, asina e hoben ta enfatisá. “Mi ta spera ku Sürnam ta tuma un ehèmpel di Aruba, entre otro pa kon ta kombatí kriminalidat i pa no huzga riba nòmber òf kara diferente.”

Por lo pronto Jeannethy, te ora ku e bira adulto mayó, ta pensa di keda biba na Aruba, ounke ku e ta sinti hopi falta di Sürnam.

Kiko bo ta pensa di e hendenan na Aruba?
“Nan ta kariñoso, no ta mete ku bo ni ku asuntunan familiar – kontrali na sürinameo.

Hóbennan na Sürnam
Jeannethy ta konsiente di ku e suerte di e posibilidat ku el a haña pa bai Aruba, ora ku esaki a presentá, no ta algu ku otro hoben na Sürnam lo haña fasilmente. E ta na altura di ku hopi di su amigunan tambe ke sali for di Sürnam, pero ku nan no tin e oportunidat. Den su kaso, su doño di trabou tabatin mester di un empleado ku urgensia i el a probechá mesora di e situashon ku a presentá.

Via di medionan sosial Jeannethy a tuma nota di e aktividatnan pa selebrashon di independensia di Sürnam. “Mi a tende ku lo tin hopi aktividat. Mi tin gana di ta presente, pasobra ta un fiesta grandi pa Surnam. Pero lo mi no logra di ta presente.”