Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – Sanshon i un frontera ku Venezuela será ta toka espesialmente industria di turismo, refineria, zona liber i ta sòru pa preis haltu di kuminda kontinuamente. Pero ekonomia ta keda den balanse pasobra mas i mas venesolano ta invertí den inmóbil.

Minister di Asuntunan Ekonómiko Xiomara Ruiz-Maduro ta bisa ku Venezuela su seramentu di frontera kuminsamentu di e aña aki tin ménos efekto riba e preisnan di kuminda. Aña pasá ora Venezuela a sera e frontera pa promé bia ta espesialmente e preisnan di fruta, berdura i piská a subi. Awor esaki ta diferente pasobra e importadónan a keda buska nan fruta i bèrdura otro kaminda.” Pero e ta atmití ku e preisnan promé ku e embargonan venesolano tabata mas abou, pasobra mester buska kuminda for di otro pais mas karu.

Segun sifra di Ofisina Sentral pa Estadístika fruta e último 12 luna a bira 27.5 % mas karu. Preisnan di kuminda ku ta kome na kas den e temporada ei a subi ku 11.7 %.

E zona liber (e área kaminda ta hasi negoshi liber di impuesto) sigur ta sufri, Ruiz-Maduro ta bisa. “E dos kompania mester a kita 50 hende for di trabou kaba pasobra tin ménos komèrsio entre Venezuela i Aruba.”

Na e refineria tambe luna pasá a kita desena di hende for di trabou pasobra pa motibu di e sanshonnan merikano a fris plaka pa e di dos fase di konstrukshon pa e start di nobo. Pero siman pasa a yega bon notisia; eksplotadó Citgo a haña pèrmit di outoridatnan merikano pa hasi negoshi atrobe e 18 lunanan binidero. Miéntras ku e kompania mama di Citgo, e kompania di zeta di estado venesolano, si ta keda ku sanshon ainda.

Mas venesolano ta kumpra inmóbil
Pero Aruba su ganashi di mas grandi ta bini di turismo. Un sinku aña pasá despues di for di Estádos Unídos, mayoria di turista tabata bini for di Venezuela. Pero for di tempu di e krísis esaki a baha kompletamente.

Tur e konsekuensianan negativo aki pa ekonomia segun minister Ruiz-Maduro no por ekspresá den pib (produkto interior bruto) pasobra no ta mantené e datonan pa kada region.

Tòg e ta positivo i esaki ta pa motibu di e oumento di invershon venesolano, espesialmente den inmóbil. “Ku esaki nos ekonomia a keda den balansa.” Ta trata espesialmente di invershon den hotèl i otro akomodashon pa turista.

Di unda tur e plaka venesolano ei ta sali?
Si venesolano invertí den inmóbil arubano, e ora ei e sistema di entre otro banko i notario mester kontrolá di unda e plaka ta sali, Ruis-Maduro ta splika. Aruba tambe tin un punto di Mèldu Transakshon Inusual. E instansha aki ta kontrolá serka transakshon sospechoso si por ehèmpel no a haña e plaka ku labamentu, via terorismo òf otro aktividat kriminal.

Pero e minister ta rekonosé: Hopi bia e plaka ta drenta via kompania venesolano den eksterior, espesialmente di Miami. E por garantisá ku por ehèmpel e plaka no ta bini di gobièrnu Maduro ku asina ta purba di saka plaka ? “Nò, esei mi no por garantisá”, e minister ta bisa.

Empresario korupto
Na 2016 a kondená e empresario venesolano Roberto Rincón na Estádos Unídos pa motibu di korupshon serka reglamentu di kòntrakt na na e kompania estatal di zeta PdVSA. E kompania venesolano ta e kompania mama di Citgo, gerente di e refineria arubano. Gobièrnu anterior Eman II a firma e kòntrakt di e refineria. Rincón a haña diferente tereno na Aruba serka e minister di infrastruktura anterior Benny Sevinger. Esaki a ninga na 2016 ku el a benefisiá Rincón durante e proseso di duna tereno ku a pasa inusualmente rápido.