Portrèt: Lisette Gomes

ORANJESTAD – “Ta un mucha hòmber hóben ke men un sintí ku ainda por forma. E eskoho ta: nos ta trat’é awor i e ta sali liber ku e chèns di mas chikitu riba ripitishon. Òf nos ta warda dies aña ku e riesgo ku e tratamentu lo no yuda mas.

Gabriel M. ku entretantu a kumpli 21 aña ta dilanti wes atrobe. Aña pasá yüli el a haña kastigu di 15 aña será i tbs ku enfermeria fòrsá pasobra el a mata e dos rumannan chikí Eugene (3) i Richandro (5). Pero e por kuminsá e tratamentu pa mas trempan despues ku e tin 10 aña será. I kontra esaki e ta apelá, su abogado Dellali Segbedzi ta bisa.

For di hóben Gabriel tin problema ku agreshon. E ta bini di un famia di sinku hende ku tata na Kòrsou i mama na Aruba. Na Hulanda kaba su mayornan ta trata di buska ayudo p’e i e ta haña e diagnósis masha talentoso.

Ora e tin diesseis aña e famia ta bai Aruba kaminda Gabriel ta bai traha. Pero e no ta logra tene un trabou, atrobe pa motibu di su agresividat, Segbedzi ta bisa. “Ainda su mayornan tabata pensa ku e mudamentu pa Aruba lo yuda. Pero esaki no tabata e kaso.”

E ta haña un relashon ku Risheila F., mama di e dis ruman hòmbernan chikí Eugene i Rishandro. E pareha, tur dos di 18 aña, ta bai biba den un apartamento di dos kamber ku kuater yu bou di sinku aña. Pasobra e ruman hòmber chikí di Risheila tambe ta biba serka nan, pasobra na kas tin problema ku su mama tambe. E tata di e ruman hòmbernan entretantu tin un famia nobo i apénas tin tempu pa nan, e abogado ta konta. Pronto Risheila ta sali na estado di Gabriel.

‘Polis a pasa 17 bia, a mira ku tin mucha i e ora ei tampoko no a intervení’

Manera ta konosí tin hopi violensia den e famia. Pero for di tempu ku e mama ta mayor di edat, Voogdijraad ta tene su distansia. “Nunka mas nan no a pasa”, segun e abogado. Na 2016 Gabriel ta hinka Risheila den su pia. E mester bai será seis luna. Ora e sali e padrasa ta bai bèk serka e famia. E mester mèldu na Reclassering pero e no ta bai. Sin konsekuensha, Segbedzi ta bisa.

Tabatin sufisiente señal segun e abogado ku e muchanan no tabata seif den e kas. “Mi kliente ta bisa: ami ta responsabel pa loke mi a hasi. Na mes momento tabatin asina tantu indikashon ku kos no tabata bai bon den e famia. Bon mirá Voogdijraad òf un otro instansha mester a aktua. I bisa: e muchanan no por keda aki.”

Falta kódigo di mèldu pa violensia doméstiko
Aña pasá e direktor di Voogdijraad Aisca Berkemeyer a bisa ku polis no tabatin kódigo di mèldu pa violensia doméstiko ku ta envolví mucha. I ku ta p’esei den e kaso di e famia di Gabriel M. e notifikashonnan no tabata haña sufisiente atenshon.
Investigashon serka polis ta mustra ku te ainda no tin un kódigo asina.

Aktualmente Voogdijraad no ke reakshoná riba e kaso ‘serio i sensitivo’ aki, tambe pasobra e ta dilanti wes atrobe. Berkemeyer ta laga sa si ku lo trata mayoria di e ‘puntonan di atenshon’ den e plan di krísis sosial. Kon i kiko ta no keda masha kla.

Padraso Gabriel di tur manera ke fòrsa ayudo. Aktualmente e ta den prizòn arubano KIA sin asistensia síkiko, terapia òf otro ayudo, su abogado ta bisa. Durante e promé kaso den korte a eksamin’é si i el a resultá di ta mentalmente retardá en bes di loke nan a bisa na Hulanda anteriormente. Pero no tabatin un diagnósis di bèrdè ainda, segun Segbedzi. “I un dia e ta sali liber.”

Kon e plan di krísis sosial ta avansá?

Gobièrnu a anunsiá e plan aki djis despues di morto di e ruman hòmbernan fin di 2017. Pasobra segun e promé minister ‘komunidat i gobièrnu nos a faya e dos muchanan aki’. Minister di Asuntunan Sosial Glenbert Croes ku ta midi e progreso di e plan aki: “E echo ku na final di e trayekto instansianan aparentemente no ta funshoná, no ta un opshon. Niun hende no por faya mas.” E no tabata disponibel na tempu pa mas informashon tokante kua progreso tabatin entretantu.

Problema di relashon, un problema sosial

Despues di morto di e dos ruman hòmbernan a lanta e Kas di Seguridat kaminda Ministerio Públiko ta anda ku instansianan sosial. Kuminsamentu di aprel OM pa promé bia a saka un instrukshon pa violensia relashonal pasobra ‘e ta tuma lugá na Aruba na gran eskala’. “Ta un problema sosial grandi.” E instrukshon aki ta pone regla i kondishon spesial, tambe pa polis, Reclassering, Protekshon di Hubentut i otronan den e sektor sosial i di kuido.