Portrèt: Ret Karibense

KRALENDIJK – Kódigo Penal BES for di 2010 konosé determinashon tokante medida hudisial ku ta pone un kriminal na disposishon di gobièrnu pa tratamentu sikiátriko (tbs), pero e munisipionan ekstraordinario di Hulanda pa falta di posibilidat no por ehekutá un trato di tbs.

“Na BES aktualmente tin e legislashon bieu”, Suliën Zimmerman di Ministerio Públiko Boneiru, Sint Eustatius i Saba (BES) ta konfirmá. “Korte no por imponé e medida di tbs, kontrali na Aruba i Kòrsou. Aktualmente no tin kestion di un trato (forénsiko) manera na Hulanda.”

Manda pa Kòrsou
Den kaso ku un hende ta kompletamente inkapas moralmente, wes por manda e persona aki Klínika Capriles na Kòrsou òf e departamento di FOBA den prizòn di Kòrsou, Zimmerman ta sigui. Na Boneiru, Sint Eustatius òf Saba no tin poliklínika forénsiko.

Tòg sikiater di FOBA Frans Heijtel, ku ta traha dos bia pa luna na Boneiru, ta bisa ku e tratamentunan di (èks) detenido ku problemátika síkiko na Boneiru ta mihó ku esnan di Kòrsou i Aruba. E ta yama Bonaire Mental House Caribbean komo ehèmpel. E instansha aki entre otro huntu ku Reclassering Hulanda Karibense ta duna kuido forénsiko na kliente ku ta detené i ku ta serka di sali liber.

‘No ta yuda si kopia tratamentu tbs di Hulanda, mester model’é pa e komunidat chikí’
-katedrátiko Frans Koenraadt

Frans Koenraadt tambe ta di akuerdo ku esaki. E ta katedrátiko sikologia forénsiko entre otro na Universidat di Kòrsou. “E trato ambulante pa hende ku problema sikiátriko na Boneiru ta un ehèmpel pa e otro islanan”, Koenraadt ta haña. “Sigur e kambio di e prizòn bieu pa e prizòn nobo, ta hasi un mundu di diferensha.”

Segun Koenraadt e enfoke di Boneiru ta sali faborabel kompará ku e situashon na Kòrsou, Aruba i Sint Maarten. “A invertí den edukashon di personal na Boneiru i esei ta masha importante. Mental House Caribbean ta un empresa útil ku ta resultá di tin efekto kla na Boneiru. E enfoke di e tratamentu klíniko riba su mes ta un progreso kla. Pasobra simplemente kopia e tratamentu di tbs di Hulanda no ta solushoná nada. Mester modelá segun e propio ambiente i esei ta sosodé na Boneiru.”

Prizòn di Boneiru, Potrèt di archivo: Belkis Osepa

“Ta traha riba un kantidat limitá di lugá klínikamente será den prizòn na Boneiru”, Nancy Eelman di Reclassering Hulanda Karibense ta bisa. “Aktualmente nos ta hasi uso espesialmente di e oferta di Mental Health Caribbean, ku ta ofresé tratamentu ambulante pa hende ku problemátika di adikshon, problema sikiátriko òf un kombinashon di esaki.”

‘Na islanan Bes lo ta trata di no mas ku sinku kliente tbs pa aña’
-Nancy Eelman, Reclassering Hulanda Karibense

Lo islanan BES tin probecho di un posibilidat pa tratamentu tbs? “Kada tratamentu forénsiko adekuá sigur ta un komplemento riba e oferta eksistente”, segun Eelman. “Un bentaha grandi di tbs ta ku ta trata di un medida ku por prolongá. Un nota marginal den esaki ta ku pa BES ta trata di kantidatnan masha chikí, probablemente no mas ku sinku persona pa aña.

Poko posibilidat pa prevenshon òf poskuido
“Tin un previshon pa biba na Boneiru pa hende ku problemátika sikiátriko i di adikshon. Banda di esaki nos ta hasi uso di e bibamentu bou di guia (forénsiko) Boneiru”, Eelman ta bisa. “Pero esaki no ta un forma di tratamentu pero mas bien siñamentu di abilidatnan práktiko. Den legislashon sivil tambe ainda tin poko posibilidat pa Reclassering invertí den prevenshon òf mésora despues den terminashon di un medida tbs.”