Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – Pa motibo di e impuesto BBO di 6% companianan local ta mas caro compara cu companianan di afo haciendo negoshi riba mercado local. Asina cu ya e companianan local a perde miyones. Efectonan riba termino largo tambe ta perdida di cupo di trabou y na final hasta gobierno mes lo ricibi menos na entrada di e impuesto aki.

Asina WAB, e asociasion di dunadonan di trabou den construccion, y e organisacion nobo Comerciantenan Uni ta adverti.

Presidente Wim Hoenink di WAB – potret: Sharina Henriquez

“Clientenan local ta prefera mas tanto di cumpra material y servicio pafo di Aruba pa evita di paga BBO”, asina e presidente di WAB, Wim Hoenink ta splica. Como cu e impuesto ta cumulativo, esaki ta hopi mas barata en bes di cumpra cerca compania/importado local. “Bo ta papia facilmente di 6+6=12% extra y tin biaha casi 20% extra na gasto si bo ta cumpra localmente”, segun Hoenink.

Ora clientenan ta pidi oferta di companianan local, e 6% di impuesto tambe ta un gasto extra cual companianan di afo no tin. Asina en no ta bale la pene pa companianan local pa bin cu ofertanan atractivo, segun Frans Ponson di Comerciantenan Uni. “Nunca bo ta gana di e companianan di afo cu por entrega ofertanan mas barata como cu nan no mester inclui BBO den e prijs pa asina cubri nan gastonan.”

Frans Ponson di Comerciantenan Uni – potret: Sharina Henriquez

Ponson ta bisa tambe: “Niun compania cu ta draai manera semper por absorbe 6% of mas asina tampoco. E ta un gasto hopi grandi. Bo mester compronde tambe cu ofertanan di construccion bo ta ta papia di miyones y e margin di ganashi ta chikito. Bo ta papia di 10% y ya ami como compania local mester kita 6% cual un compania di afo ta scapa. Eora 4% ta resta anto ainda bo tin e riesgo cu algo por bay robes.”

Hoenink ta calcula cu e sector di construccion ya a perde decenas di miyones di negoshi cu a bay na companianan di afo.

Kico e impuesto BBO ta encera?

E impuesto yama den pueblo BBO, ta consisti di tres impuesto: Belasting op de Bedrijfsomzetten (BBO) di 1,5% riba e benta di un producto of servicio. E di dos componente ta Bestemmingsheffing AZV (BAZV) di 3% riba benta. AZV ta e seguro medico nacional. Y e di tres componente ta Belasting additionele voorzieningen PPS-projecten (BAVP) di 1,5%. Segun gobierno esaki ta un impuesto temporal pa motibo di e crisis financiero cual e gabinete anterior a causa pasobra nan a crea mucho debe.

Gobierno a introduci BBO 12 aña pasa caba pero e ultimo aumento di 2,5 punto porciento pa 6% a crea un situacion di competencia inhusto cu companianan di afo, asina e comerciantenan ta sinti. Tin mas y mas construccionnan comercial inhusto cu e meta pa evita di paga belasting.

Hoenink ni Ponson kier duna nomber sinembargo tin cadenanan di hotel na Aruba cu ta extende nan propiedad, hasta construyendo un hotel nobo unda nan ta prefera di uza companianan di afo en bes local pa haci e trabou mas barata.

Remarcabel ta cu bo mira na e proyectonan aki tambe, cu tin bastante trahadonan di afo haciendo e trabou. Mientrastanto gobierno actual ta bisa cu nan ta haci hopi mas dificil pa duna trahadonan di afo permiso di trabou pa asina proteha e mercado laboral local. Siguramente despues di e caso di corupcion Ibis unda e minister di labor anterior ta e sospechoso principal.

Sinembargo WAB ta ripara cu ainda falta un miho control di gobierno riba esaki. Asina e asociacion tambe a menciona den nan rapport cu nan a entrega na gobierno. Hoenink: “Nos tin un sospecha fuerte cu nan ta trece hende di afo kende ta traha pa un salario mas abou cu ley ta permiti na Aruba.”

Frans Ponson di Do It Center den combersacion cu Sharina Henriquez

Poson tambe ta mira efectonan negativo pa cupo di trabou: “Mi ta yuda 160 famia cu Do It Center ( e compania di e famia Ponson, red.) y indirectamente mas cu 200 famia pasobra cu nos ta haci negoshi tambe cu otro companianan. Mi no por keda duna nan trabou mientras mi ta perdiendo miyones cu ta bay afo.”

E ta irita tambe cu e actitud di gobierno cu ta crea un ‘mal imagen’ e companianan local. “Nan ta haci comosifuera cu nos companianan mes mester absorba e BBO y pa malo nos ta hisa prijs pa asina consumido ta pagando e gastonan extra. Pero BBO ta un impuesto indirecto asina tambe ley ta bisa, pues semper ta e consumido cu mester pag’e.”

E minister responsabel encarga cu financia y economia no tabata dispuesto pa duna un reaccion.

Reforma fiscal

E gobierno actual ta trahando riba e reforma di e sistema di belasting. Sinembargo Comerciantenan Uni y tambe Camara di Comercio y e asociacion di joyerianan a manda un carta di protesta como cu nan haya cu gobierno ta haci cambionan mucho lihe, desordena y riba nan mes sin consulta e gremionan.

Nan ta boga pa gobierno para e cambionan recien, specialmente e parti di kita BBO riba factura y bin cu miho solucionnan. “Cu si ta benificia Aruba”, Ponson ta remarca. Tambe nan ta pidi pa envolvi tur gremio den e reforma fiscal.

WAB a entrega un rapport na gobierno na januari caba, cu yen recomendacion. Ainda nan ta wardando riba un contesta profundo.