Portrèt: Dulce Koopman

WILLEMSTAD – Den kultura di entiero na Kòrsou hopi bia ta tuma despedida den grupo grandi i kontakto personal físiko ta hunga un papel grandi. Pa motibu di e vírus corona esaki no ta posibel mas. Kon pariente di defuntu i mundu di entiero ta trata ku e situashon nobo aki?

Pa evitá ku e vírùs ta sigui plama gobièrnu di Kòrsou a disidí ku no mas ku trinta hende por partisipá na un entiero na e isla. Tambe tur hende ei mester mantené un distansha di dos meter i por tin maksimalmente 15 famia den e sala. Ademas e bishitantenan mester sali for di e sala mésora despues ku nan a kondoler.

“No ta tur hende tin komprenshon p’esaki, pero nan ta konformá”, doño di agensia funerario El Señorial, Crisma Henriquez ta konta. Un entiero den tempu di corona segun Henriquez ta pidi atenshon i guia èkstra. “Ta importante pa duna bon splikashon na e parientenan di e defuntu i e hendenan ku ta bini e entiero.”

“E manera di tuma despedida aki ta troumátiko”, Marelijn Lucas ta konta. E mes a eksperensiá poko tempu ei kon ta pa tuma despedida ku distansha di un ser kerí. “Ta espesialmente e dunamentu di man òf un brasa pa enkurashá ta un gesto di kompashon i ta pas den nos kultura. Esaki ta prohibí aktualmente”, Lucas ta konta. “E aseptashon ta masha difísil.”

Duna mi dos

Duna kondolensia sin duna man – Imágen: El Tributo


Agensia funerario El Tributo di Haidel Haile ta rekonosé e doló di e parientenan di defuntu ku pa motibu di e medidanan di corona no por bai un entiero tradishonal. Den un kampaña yamá ‘Duna mi dos’ e kompania di entiero ta mustra hende riba e importansia di distansia sosial, pero tambe riba e maneranan alternativo di kondoler i duna sosten, sin eksposishon na peliger di infekshon. “Duna mi dos’ entretantu a bira un entendimentu na Kòrsou ku hopi hende ta usa si un hende yega muchu serka.

Agensia funerario El Tributo di Haidel Haile ta rekonosé e doló di e parientenan di defuntu ku pa motibu di e medidanan di corona no por bai un entiero tradishonal. Den un kampaña yamá ‘Duna mi dos’ e kompania di entiero ta mustra hende riba e importansia di distansia sosial, pero tambe riba e maneranan alternativo di kondoler i duna sosten, sin eksposishon na peliger di infekshon. “Duna mi dos’ entretantu a bira un entendimentu na Kòrsou ku hopi hende ta usa si un hende yega muchu serka.

Anto tambe tin e gastunan di entiero, ku den e krísis di corona ta hopi mas abou. “Promé ku e krísis di corona tabatin entiero di sentenáres i tin bia míles di hende”, Henriquez ta konta. “Awor no mas i hende no ta saka sèn mas na un buki di kondolensia òf kòrsash tampoko.” Henriquez ta mira otro desaroyo, manera notisia di morto mas kòrtiku i ‘live streaming’ di un entiero.

Empresario di agensia funerario Crisma Henriquez – Potrèt Dulce Koopman

Pero ménos gastu di entiero ke men tambe ménos entrada pa e sektor funerario. P’esei hopi di e kompanianan den e sektor aki ta pasa den tempu difísil. Na e floristeria Kas di Flor Nelly nan ta ripará esaki masha bon kaba: “Kasi no ta pidi krans di luto mas”, e doño Arnelle Elisa ta konta.

“Pasobra e anunsionan di morto no ta menta entiero hopi bia ta hende mas serká, famia òf kolega so sa ki ora e entiero ta tuma lugá. Nan ta e únikonan ku kisas ta bestèl un areglo di flor pa entiero. Ma ni esaki no sa sosodé masha tampoko”, Elisa ta konta.

‘Apénas mi tin entrada kaminda e gastunan ta keda eksistí’
– Florista Arnelle Elisa

Asta si tabatin pedido ta drenta, ainda e floristerianan lo no por a entregá. “Tin un skarsedat di flor fresku, pasobra fronteranan ta será i no ta drenta flor for di Colombia. Por lo pronto por traha krans solamente ku flor artifisial.”

Pero tin un opstákulo mas: entrega di e krans di luto. Pasobra un floristeria no ta un kompania vital, Elisa no ta haña dispensashon pa entregá krans di luto. Segun e medidanan di Kòrsou florista no por subi kaya ku nan vehíkulo mas ku dos bia pa siman.

“Kasi mi no tin entrada mas miéntras ku e gastunan ta sigui eksistí”, Elisa ta konta. El a pidi ayudo seka gobièrnu, pero meskos ku tur hende e ta haña sosten finansiero solamente pa su gastunan di personal.

Pa keda na altura di e desaroyonan na e islanan i di polítika na Den Haag? Aboná meskos ku otro lesado riba e karta grátis semanal di notisia.