Portrèt: Ret Karibense

ORANJESTAD – Míles di karchi di imigrashon ku dato privá di turista manera number di pasaporte, adrès di kas i firma, wikènt ku a pasa tabata bentá sin niun protekshon den un kònteiner habrí. “Mi ta kalkulá ku tabatin sentenáres di míles”, segun un testigu ku ke keda anónimo.

ed kaart in bosje

Karchi di imigrashon ku a bula bai den yerba – potrèt: Sharina Henriquez

Entretantu e kompania di hisa shushi a bai ku e kònteiner pa tira e kontenido na e kaminda di tira shushi. Pero ora Ret Karibense bai mira, den e matanan rònt ei tin yen di e asina yamá karchinan di ED ainda ku turista ta obligá di yena ora nan yega Aruba.

“Mi ta kere ku ta for di djaweps atardi e kònteiner tabatei kaba”, e otro testigu ta bisa, ku ta hür un lugá di warda kos pa su kompania den e mésun kaya. “Hopi karchi a bula sali for di e kònteiner. Esnan ku mi a haña mi a piki i tira den e baki di shushi pasobra esaki no por. Hende por hasi mal uso di esaki.”

Esun responsabel a resultá di ta Aruba Tourism Authority (ATA) ku ora a hasi pregunta a manda un deklarashon: “E prosedura normal ta pa kibra e karchinan chikí chikí i manda nan e kaminda di hiba shushi pa destruí nan ora e fòrnu di kima kos ta sendé.” Pero e bia aki sinembargo a warda e karchinan den e depósito pa por kontrolá e datonan ora ku a upgrade Radex, e sistema di kontrolá frontera, ofisina di turismo ta bisa.

“P’esei a warda e karchinan mas largu ku normal. Pero awor ATA a kuminsá di pone òrdu i kita mayoria di e dokumentonan for di kaminda. Lástimamente den e último fase di e ponementu di òrdu aki algun karchi i material bieu di promoshon a keda atras den un hèmber di shushi di e depósito.”

E kònteiner tabata pará dilanti di e depósito aki – potrèt: Sharina Henriquez

Pero e ‘hèmber di shushi’ tabata un konteiner grandi, asina e dos testigunan ta konta pero nan ta mustra tambe e markanan na suela í potrèt. “Tabatin hopi mas kos aden. Masha hopi map ku faktura di empresa lokal, tambe di empresa merikano. Un kòntrakt di labor ku un persona di Colombia ku a haña 4000 florin. Òrdu pa bestèl tayó, material di propaganda, muebel. I dokumento di e èks ministernan di turismo Edison Biezen i Otmar Oduber. Tur di 2008 te ku 2016”, segun un di e testigunan ku a saka potrèt.

ATA no a kontesta pregunta kon por ta posibel ku e informashon aki tabata tirá riba kaya. Anteriormente e aña aki informashon médiko di usadó di e app di corona a lèk kaba. Ounke promé minister a pidi despensa p’esaki parse despues a resultá ku gobièrnu arubano no a hasi masha pa protehá e datonan privá aki mihó.

Ken ta supervisá?

Na Hulanda ta e Outoridat Datonan Personal (AP, Autoriteit Persoonsgegevens) ta supervisá pa asina protehá privasidat. E instansha aki por duna but tambe na instansha ku ta trata datonan personal ku deskuido.

Pero Aruba no tin un supervisor independiente i e legislashon tambe ta bieu, minister di hustisia Andin Bikker ta atmití. “Aktualmente nos ta trahando riba legislashon nobo pa motibu di e AVG. Esei tin konsekuensha indirekto pa nos tambe. P’esei mi mester a firma un protokòl ku KLM i Schiphol pasobra hende ku nashonalidat di un pais oropeo ta kai bou di AVG i nos mester tene kuenta ku
esaki ora nan biaha pa Aruba.”

E Dekreto General Protekshon di Dato (AVG, Algemene Verordening Gegevensbescherming) ta legislashon oropeo pa entre otro pues garantisá e datonan personal. Esaki ta na vigor mundialmente pa tur kompania i organisashon ku ta tene aldia i prosesá dato di persona den Union Oropeo (UO).

E tareanan di e supervisor hulandes AP tambe ta resultá for di e legislashon oropeo aki. P’esei e ta koperá ku otro supervisor di pais kaminda e AVG ta na vigor. Pero no ku Aruba, AP ta kontesta riba pregunta tokante di esaki. “Komo ku Aruba no tin un supervisor di privasidat independiente, no tin niun sorto di koperashon ku Aruba. Sí tabatin kontakto ku e supervisor di privasidat na islanan BES.”

Supervisor no ta na altura di app di corona

AP ta bisa ku e no ta na altura di e lèkmentu di e app di corona arubano. Ounke ku tin dato médiko di hulandesnan tambe den dje, e outoridat ta bisa: “E supervishon di esaki ta serka gobièrnu arubano.”

Na Aruba regularmente tambe ta kopia pasaporte hulandes pa kompania i instansha miéntras ku na Hulanda tin regla severo p’esaki. Tantu pa solamente den kua kaso esaki ta pèrmití komo kon mester warda e kopianan.

Pasaporte hulandes ( ke men di arubano tambe) ta propiedat di estado hulandes pero pa esaki tambe AP ta bisa ku e no tin un ròl den e supervishon. “Ta espesialmente na e hendenan mes pa paga tinu bon ora un organisashon pidi un kopia di bo pasaporte.

Minister Bikker ta laga sa ku asina Aruba renobá su legislashon di privasidat lo bini un órgano di supervishon tambe.