Portrèt: John Samson

TILBURG – Ku kaminata na Tilburg Carla Mohammed ta trata di hasi hende konsiente di sklabitut. E ke laga hende realisá kon pasado ta keda influenshá presente. Kon doloroso e por ta, pero tambe kon bunita ta pa komprondé otro.

For di su tempu di studiante e ta empeñá pa duna e pasado di sklabitut mas atenshon. E señora Rubiana ta organisá kaminata ku ta pasa diferente sitio na Tilburg ku tin konekshon ku e tempu ei.

“E tabata inspirá mi asina tantu, tur e kaminatanan di sklabitut na Den Haag, Rotterdam i Amsterdam. Mi di: mi ta bai hasi esaki na Tilburg tambe. Mi ta djis bai hasié!”, e ta konta den e programa di NTR 5 Dagen (NPO Radio 1).

“Marka di pasado di sklabitut? Wèl esei si nunka mi no a mira pues mi tabata kurioso pa sa”, un partisipante ta reakshoná. Ta remarkabel ku ta espesialmente hende muhé blanku ta mèldu pa e rekoridonan. Nan ta masha positivo tokante e rekorido; ku relato tokante un lugá di kima kòfi, de Nederlandse Bank, un estatua di un mishonero i un hòmber pretu na rudia. “Kisas mi bista tokante Tilburg a kambia un tiki.”

‘Abo komo hende muhé pretu ta bai konta e hende nan ei tokante nan historia?’

Carla Mohammed den su mes grupo a mira ku hende tabata duda si e mester duna e rekoridonan sí òf nò. “Tambe mi a haña manera un aviso: ‘abo komo muhé pretu konta é hendenan ei tokante nan historia? Nan ta bai bisa bo : no mete, ta nos Tilburg! Bo no tin miedu ku nan lo ataká bo?’ Mi di: nò, pasobra esei tabata sosodé frekuentemente kaba.”

E mes tin hopi eksperensia malu ku tin di aber ku rasismo i diskriminashon. Su mayornan i welanan ta bini di Sürnam. E mes a nase i lanta na Aruba kaminda su mayornan a siña konosé otro. Hopi surinameño a emigrá pa Kòrsou i Aruba pa trabou den siglo pasá. Na 1973 el a muda pa Hulanda pa sigui studia.

Tin bia di repente hende ta reakshoná agresivamente
Tin bia sa sosodé ku paseante di repente ta reakshoná agresivamente riba su kaminatanan. Por ehèmpel, ora poko tempu ei e tabata pará serka un estatua. “Tabatin un hòmber na e otro banda di kaya. El a grita: ‘sí, nós Tilburg. Nós Tilburg!’ Mi no a bisa nada.”

‘Bo mag papia tokante sklabitut, basta bo no kuminsá iritá’

Pa papia tokante un pasado kolonial ta permití, basta e keda agradabel, e ta konfirmá. “Miéntras tantu ku ta papia ku un tono kaminda suavemente ta konta e historia di Hulanda, ta pèrmití pa papia di esaki. E no mester ta doloroso, e mester ta easy. I espesialmente: no mester akusá.”


Carla Mohammed den kombersashon ku presentadó Mirthe van der Drift di e programa 5 dagen (NTR) na NPO Radio 1

E tambe a eksperensia ku hende ta reakshoná ku kramp. “Mirando mi eksperensia di bida mi ta keda trankil sí”, segun Carla Mohammed. “Na momentu ku bo konfrontá hende ku e doló di e pasado di sklabitut, bo ta haña e reakshon: ma bo no ta eksagerá poko?! Ta asina tantu tempu pasá!”

Manera ta gaña bo ta gaña
Den kuminsamentu e tipo di reakshonnan aki tabata hasié agresivo. “E kos ta dal mi duru emoshonalmente. Manera ta gaña mi ta gaña! E ora ei e ta un bon kos pa bo keda trankil.”

Carla Mohammed hopi bia tabata sinti ku otronan no ta komprond’é si ta trata di e pasado di sklabitut i su efekto te riba e dia djawe. “Konstantemente, konstantemente. Pero loke mi ta keda kòrda: Mi ta mira progreso sí. Danki na e lucha di mi antepasadonan mi ta pará aki. I ken mi ta pa awor mi deskurashá? Esei sí mi no ta hasi.”

Pero e ta ripará tambe kon bunita e kombersashonnan por bai durante su kaminata.  “Hende ta skucha otro asina bon! Anto e ora ei mi ta pensa: sí, ke men tá posibel. Mi ta orguyoso di e hendenan ku por papia di dje na e manera ei”, e ta bisa ku un sonrisa grandi.

Carla Mohammed. Foto: John Samson