Bòi Antoin (67), kisas e boneriano di mas famoso, despues di sinkuenta aña den media ta bai ku penshun. Pero e no ta hasi esaki sin prekupashon: “E poder di e kompanianan di prensa ta grandi.”

Ken ku bini ku pregunta tokante media, kultura i historia boneriano, mayoria bia ta referí nan na dje. Danki na Franklin ‘Bòi’ Antoin den e desenanan di aña ku a pasa – afortunadamente – a dokumentá hopi tokante e isla. Tokante loke esnan grandi di edat ta kòrda ainda, tokante e lasonan di famia, e barionan, kultura i historia boneriano.

Sinkuenta aña den media i periodismo
Despues di kasi sinkuenta aña el a stòp ku periodismo pa Extra i Boneriano. No tin lantamentu trempan mas, hasi purá henter dia i keda lanta te lat pa reportá notisia di Boneiru. “A bira tempu pa pasa e tarea pa otro hende”, Antoin ta bisa. Di su generashon ta Antoin huntu ku Carmo ‘Bubui’ Cicilia ta e úniko trahadónan den media ku tei ainda.

Na 1978 el a kuminsá ku periodismo na Boneiru na korant i radio. “Pero”, e ta bisa, “mi no ta yama mi mes periodista. Mi no a studia periodismo, pero mi a forma mi mes ku outo-estudio i ku eksperensia riba e tereno di periodismo. Mi ta un outor di korant.”

‘Hulandesnan hopi bia ta haña ku e sistema hulandes ta esun di mihó’
Ta supestimá e notisianan regional, e ta haña. “Si bo mira kon den pueblo chikí na Hulanda ta trata notisia, ta kasi meskos ku aki. Ta falta tempu i moda finansiero pa semper hasi e trabou korektamente. Mi ta konsiente di e echo ku un diario regional no por hunga segun e reglanan tur ora. Sino lo bo por a publiká solamente un artíkulo pa dia.”

Na Radio Nederland Wereldomroep Antoin a siña kon ta traha un programa di radio, e ta konta. “Por ehèmpel mi a presensiá Jeroen Pauw tempu ku el a kaba di kuminsá na radio.”

“Kada pais òf isla tin su propio manera di hasi periodismo. Hulandesnan hopi bia ta kere ku e manera hulandes di prensa ta esun di mihó. Ami no ta di akuerdo ku esaki.”

‘Hopi menasa i pèrdè hopi amigu’
Hopi hende ta gaba Bòi Atoin na e isla pa su trabou i su konosementu. “Pero mi a pèrdè hopi amigu aki”, e ta konta. “Ora un amigu hasi algu robes, bo no por hasi manera bo no a ripará nada. E ora ei tambe bo mester por skibi tokante di esaki.”

“Mi a haña hopi menasa den mi karera. Por ehèmpel dos bia a tira riba nos ofisina mei’ anochi. Esei tabata durante un kampaña di elekshon riba kua nos tabatin hopi krítika. Afortunadamente niun hende nunka no a hasi mi nada.”

Kon ta pará ku libertat di prensa? “Nos no tin un prensa ku no ta liber, pero bo ta topa opstákulo sí. E poder di kompania riba prensa boneriano ta grandi.”

Kompania ku ke intimidá i sedusí media
E ehèmpelnan ta hopi. “Un anunsiante a menasá di stòp serka nos si nos lo a pone un anunsio di un kompetidó den e korant. Mi a tuma e desishon: sea bo ta ban huntu ku tur òf bo ta sali.”
Gobièrnu tambe ta trata di pone preshon via e sèn ku ta drenta di propaganda, Antoin ta mira. “Un dia mi tabatin krítika riba gobièrnu lokal i nan a stòp di pone anunsio den e korant. Mi ta konsiderá algu asina komo un atake riba libertat di prensa.

E último añanan tin un otro fenómeno na ta sosodé na Boneiru tambe, segun Antoin. “Bo ta mira algun kompania paga pa bini den un programa di radio òf di televishon. Mi tin hopi problema ku esaki. Pasobra es ku paga ta disidí! E presentadó den e kaso ei no por tin krítika, sino lo no tin entrada.”

Un ehèmpel mas: “Kompania ta invitá prensa pa bin kome i bebe. I tin bia bo ta haña regalo tambe. Asina nan ta trata di kita bo di skibi negativamente tokante nan.”

‘Ántes gobièrnunan tabatin miedu di nos i tabata respetá nos’
Si e mira bèk riba su karera e ta mira ku aktualmente na Boneiru tin un rivalidat entre e diferente medianan. “Anto aktualmente tin un diskushon tambe di e bentahanan i desbentahanan di un emisora públiko. Mi no sa eksaktamente kiko e ta enserá, pero un kos ta prekupá mi: komersio ta trata di limitá e libertat di prensa.”

Lo mester bini mas atenshon pa koperashon, e ta haña. “Ántes tabatin e Konseho di Prensa na nivel antiano. Huntu nos tabata fuerte i huntu nos tabatin un punto di bista. Gobièrnunan na e islanan tabatin miedu di nos i tabata respetá nos.”

E paisahe di media tambe tabata mustra diferente tempu ku e islanan tabata huntu komo Antia Hulandes. “Tres korant na papiamentu: Extra, La Prensa i Nobo. E korantnan Amigoe i Beurs & Nieuwsberichten tabata na hulandes. Tur e edishonnan tabata bini di Kòrsou. Por lo demas for di aki tabatin: Bonaire Bulletin i un stashon di radio.

“Awor e kantidat di media a krese; wak numa kuantu stashon d radio tin aki. Pero e kresementu ei no a hasi nos mas fuerte, pasobra nos no ta uní. Si nos ke kambia esei, promé nos mester lòs di e rivalidat sí. Si nos tur yega huntu nos ta un ehérsito fuerte, pero aktualmente nos ta peloton lòs.”

‘Miedu di pèrdè posishon?’
Ofisialmente Antoin ta ku penshun. “Mi ta ninga di kere ku mi mester keda hasi tur kos mi mes, manera manehá un korant.” Su su prioridat awor ta: pasa e konosementu, e vishonnan i loke el a edifiká na Boneiru pa e generashonnan mas hóben.
Por ehèmpel Boneriano, e úniko diario di Boneiru.

“Nos mester bai koperá. Pasobra ta nèt esei ta un problema na e isla aki: hopi bia nos no ta pasa nos konosementu pa otro, pasobra nos tin miedu pa pèrdè nos posishon i ku otro hende ta bai kuné. Poseé posishon? Ami no ta kere den esaki.”

Pero pa berdaderamente tuma despedida di e pèn ei, parse e no ta logra. “Pero awor mi ta skibi loke ta interesá ami. Mi ta skibi tokante historia, kultura i naturalesa di Boneiru. Notisia no ta un prioridat mas pa mi.”

Franklin Dominico Antoin, mihó konosí komo Bòi.