Portrèt: Melissa Stamper

E hábitat di e palabrua arubano na Alto Vista ta bira un persona hurídiko. Vèlt di yerba di laman na Baby Beach por gana kaso hurídiko di e hotèl nobo na San Nicolas, despues ku a daña nan durante konstrukshon.

Ta ehèmpel di e manera ku gobièrnu arubano ke duna naturalesa derecho pa por protehá esaki mihó. E plan ta pa esaki aki un aña i mei ta un echo kaba.

NGOnan na e isla ta reakshoná positivamente. Nan ta mir’é komo un perspektiva positivo despues di lucha di añanan largu pa mantenshon di naturalesa na Aruba ku ta bou di hopi preshon.

“Ta bira tempu pa rekonosé e naturalesa komo entidat independiente ku propio derecho i protehá esaki pa e generashonnan di futuro”, Greg Peterson di Aruba Birdlife Conservation (ABC) ta bisa.

E ta haña ku ta un paso grandi padilanti pa e protekshon di naturalesa na Aruba. Esaki ta hasi posibel pa tene kompania i individuo ku ta daña e ambiente natural di e isla responsabel pa nan akshonnan. Tambe por bini medida mas efektivo pa drecha daño.”

Durante e foro di Dia di Tera entre otro e aktivista di medio ambiente Natalia Greene a duna un presentashon. El a kolaborá na e konstitushon di Ecuador pa komo promé pais na mundu ankra derecho di naturalesa na konstitushon. (potrèt: Melissa Stamper)

Derecho di naturalesa komo derecho básiko
Minister di naturalesa Ursell Arends ta splika ku lo ankra derecho pa naturalesa na konstitushon arubano. “Esei ta nifiká ku kada bia ku un lei ta kontra konstitushon, wes lo mester tuma parti pa naturalesa.” E minister ademas ta enfatisá ku no solamente gobièrnu sino tur hende mester karga e lei nobo.

Ku esaki Aruba lo ta e di dos pais na mundu ku ta ankra derechi di naturalesa den konstitushon. Segun e hurista hulandes di medio ambiente Jessica den Outer Aruba den esaki por ta lider den Reino Hulandes.

“Si berdaderamente nos ke protehá naturalesa, e mester haña su propio derechonan”, segun Den Outer.

‘Balansa ekológiko sinsero’
Serka e derechonan di naturalesa ta trata di e protekshon di ekosistema. Ke men no ta nifiká ku bo no por kap un palu mas den bo mes kurá, esnan ku a tuma e inisiativa ta bisa. E ta duna naturalesa un bos, e biólogo marino merikano Callie Veelenturf ku ta yuda Aruba ku esaki, ta enfatisá.

Natasha Silva di e organisashon FPNA ku ta manehá e parkenan di naturalesa na Aruba, ta spera ku ora duna derecho na naturalesa esaki lo hasi un diferensia. Aktualmente ta keda difísil pa protehá naturalesa, e leinan eksistente no ta sufisiente.

“E ta duna naturalesa un bos ku ta igual na un otro identidat òf persona hurídiko. E ora ei numa bo ta papia di un balansa ekológiko honesto”, Silva ta haña.

‘E konsepto ta bon, e kontenido ainda no ta kla’
Christie Mettes di NGO Metabolic Foundation, ta haña e konsepto interesante i ta pensa ku e por ta masha importante pa Aruba. E fundashon ta hasi hopi na resiklahe di plèstik i kolekshon di dato tokante e shushamentu di kosta i laman.

E ta bisa sí ku e ta warda e kontenido di e lei. Pero e ta reakshoná positivamente ku gobièrnu ya kaba ta kompartí e plannan.

“E echo ku tabatin solamente un parlamentario presente serka e presentashon mi ta haña straño. Mi ta kere tin un kaminda largu di bai ainda. Si nos komo NGO unabes sa e kontenido, nos por kana dilanti pa krea mas sosten.”

E parlamentarionan arubano a haña un splikashon tokante e derechonan di naturalesa den un enkuentro separá den Staten. Pero a invitá nan tambe pa e foro kaminda tabatin hopi mas eksperto i kaminda nan por a tende reakshon di e NGOnan.

‘Prome paso pa derecho di eksistensia’
Edith van der Wal di Turtuga Aruba Foundation, e fundashon ku ta empeñá pa turtuga marino, tambe ta haña e lei nobo un promé paso pa duna naturalesa un propio derecho di eksistensia.

“Asina no por mira naturalesa mas komo propiedat di hende, ku por disidí kon e ke usa òf malusá naturalesa”