Portrèt: Sharina Henriquez

Aruba ta stòp mésora ku e ekonomisashonnan grandi den kuido ku na 2020 Hulanda a ‘imponé’. Bon notisia, e sektor di kuido ta haña. Pero ku e desishon unilateral aki e isla ta tuma un guèmbel grandi ku Den Haag?

For di e pandemia anualmente Aruba mester ekonomisá 60 mion florin pa aña riba kuido. Kontra di su boluntat, pasobra tabata un kondishon firme di Hulanda pa e kasi un miar di florin na fiansa di corona. Tabata e úniko manera pa gabinete pa sostené kompania i empleado finansieramente ora e ekonomia a basha aden na 2020.

E deskuentonan di 5.5 porshento riba e bùdjètnan i e tarifanan di kuido, i tambe riba e salarionan den e sektor di kuido no tei mas. Tambe e deskuento di 12.6 porshento ku e personal di e seguradó nashonal AZV mester a entregá ta disparsé.

‘Nunka no a bai di akuerdo ku esaki’
Ekonomisashon durante un pandemia kaminda pa hende espesialmente e kuido médiko a bira mas importante, tabata un desishon difísil pa gabinete. Esei minister Dangui Oduber (Salubridat Públiko, MEP) i otro partisipante importante den kuido ta enfatisá di nobo. E isla a tuma medida ku ta toka hende mésora den nan pòtmòni, manera paga adishonal pa remedí.

Aruba e último tres añanan semper a trata di konvensé Hulanda ku e ekonomisashonnan di kuido mester a disparsé. “Nunka nos no a bai di akuerdo ku nan i semper nos a keda lucha kontra esaki”, segun minister Oduber.

“Tabata masha marga ku e personal mester a entregá salario pa motibu di e ekonomisashon ei. Miéntras ku nan tabata sigui traha dia i nochi, dedikando nan bida na otro hende. Espesialmente ora nos no tabata sa kiko e vírùs ta bai hasi”, direktor Jacco Vroegop ta bisa tokante e konsekuensianan di e ekonomisashonnan na e hòspital arubano HOH.

Hopi bia tabata di chiripa durante e pandemia, asina hopi médiko, spesialista i otro kuidadó a skibi den diferente karta di alarma. Ei tabata mustra manera ku e kuido no tabata garantisá mas. El a bai pa un situashon di skohe ken sí ta haña kuido i ken nò.

Warda reakshon for di Den Haag

E pregunta ta kon Hulanda ta bai reakshoná riba esaki awor ku Aruba a tuma e desishon riba su mes. Na òktober e fiansanan di corona ta vense i mester paga Hulanda tur kos bèk. Ainda Aruba ta den negoshashon ku Den Haag, pasobra paga bèk den un tiru no ta un opshon pa e isla.

Luna pasá a sali ku Hulanda ta dispuesto pa refinansiá e fiansanan di corona e aña aki. No ta kla kiko esaki ta nifiká pa e negosiashonnan ku Den Haag ku ainda ta kana.

Ademas Aruba no a logra niun aña pa spar henter e 60 mion, pa mas tantu un 40 mion. Pa e motibu ei diferente bia e órgano di supervishon Caft, ku gobièrnu di Hulanda ta sigui su konsehonan, a skual e pais. Na yanüari esei a kambia ora e supervisor Caft a reakshoná un poko positivo riba e reformashonnan den kuido arubano.

Esei pa minister Oduber tabata e motibu pa awor stòp ku e ekonomisashonnan, e ta bisa. “Nos a informá Hulanda dos siman pasá den un karta. Ainda nos no a haña un reakshon.

Ta posibel ku Aruba ta tuma un riesgo ku esaki? Ta manera minister Oduber no ta preokupá p’esaki. “Mi ta kere ku na yanüari nos a mustra Hulanda sufisientemente ku nos por dominá e gastunan di kuido pa un temporada mas largu”, e minister ta bisa den un reakshon. “Nos no por a sigui mas ku e e ekonomisashonnan. Hurídikamente tampoko esaki no ta sostenibel mas.”

E gastunan di kuido tin añanan kaba ta subi na Aruba, tambe promé ku e pandemia. Embehesimentu, estilo di bida insaludabel i awor inflashon tambe ta hunga un papel importante den esaki.

Banda di esaki ta difísil pa Aruba pa haña spesialista di kuido. Ku e skarsedat riba merkado i e petishon grandi ku tin, spesialista ta karu i e gastunan di kuido ta subi.