Portrèt: Melissa Stamper

Ku e kuenta ‘Virginia’ e outor i sineasta Ida Does ke duna atenshon na e aspekto humano di sklabitut. “Nos ta trata di mustra kiko e soñonan i aspirashonnan di Virginia tabata, kon su famia tabata i ki sorto di amistat e lo tabatin.”

“Ku e buki un soño di hopi tempu a sali”, Ida Does ta bisa. E sineasta tabata biba na Aruba ainda tempu ku sigur binti aña pasá e buki “Slaven zonder plantage” (Esklabo sin plantashi), di Luc Alofs a sali den kua a menta e persona sklabisá Virginia.

“Mi a keda kòrda e relato ei. Ku e seri aki nos por a sigui investigá e relato di Virginia, pon’é den un konteksto i dun’é un interpretashon mágiko. E ta inspirá riba echo históriko pero e ta fikshon tambe”, e ta splika.

Virginia

E relato ta trata di Virginia Demetricia, e ta katibu (persona sklabisá) na plantashi Barbiola i e ta deseá di ta liber. Afefe, e bientu mágiko, ta bin yuda Virginia den su búskeda di libertat.

Tambe ta prosesá e aspekto di e abitantenan indígena ku tabata biba na e isla den e relato: Virginia tin amistat ku yefrou Flora, un dama liber ku tin un kas kantu di laman i ku ta traha sombré.

E echonan históriko ta bini di archivo nashonal di Aruba i patras den e buki ta sali komo konteksto. Ta splika e echonan aki tambe durante e presentashon na Aruba, pa esaki e outor huntu ku si tim tabatin hopi kontakto ku investigadó ku a profundisá den e pasado di sklabitut di Aruba.

Un punta di salida importante pa e relato ta e ‘stambom’, e desendensia genealógiko di Virginia, pero tambe e echo ku komo trahadó di kunuku e tabata traha pafó na un plantashon di áloe i no den kas.

Kastigu di mas pisá pa hende muhé

Virginia lo a haña e kastigunan di mas severo komo hende muhé na Aruba pasobra kada bia e tabata resistí su doño di esklabo, Jan van der Biest.

For di archivo a sali ku a kastig’é pasobra e lo a hòrta paña di bisti, papia insolente i lo a hui. Pa esaki entre otro a ser’é den Fort Zoutman, e mester a hasi labor fòrsá i el a haña e kastigu di mas severo ku por a haña pa hui, dieskuater sla ku kabuya.

Fort Zoutman tin un historia masha kruel pasobra e tabata e sitio di opreshon i violensia kontrahende inosente”, Does ta bisa.

Relato di Afefe

Does huntu ku e ilustradó Danielle Nijboer, Joan Windzak i Ellen Rose Kambel ta forma parti di e Afefe tim. Huntu nan a haña e idea pa traha un seri di relato pa mucha tokante hende muhé ku a biba den tempu di sklabitut. E buki ‘Virginia’ ta e promé un di e relatonan karibense aki ku ta hunga den tempu kolonial, e relatonan di Afefe.

Afefe ta nifiká ‘bientu’ na Yoruba i a skoh’é komo símbolo di bientu i forsa mágiko ku ta keda bini bèk den e relatonan. Asina por a hasi un konekshon tambe ku e sklabitut afrikano i transatlántiko i e eskoho a kai riba bientu pasobra Aruba i e otro islanan karibense tur ta kompartí e fenómeno di e bientu Pasat Nortost, Does ta splika.

E siman aki a duna algun presentashon na skol mavo na e isla. “Ku esaki nos ke duna un man na un relato humano. Tras di tur informashon den registronan kolonial tin drama i tabata trata di hende den sirkunstansianan difísil ku mester a tuma desishon kompliká. Nos ke trese un sintimentu di konekshon i orguyo pa e siguiente generashon”, segun Does