Portrèt: Marit Severijnse

KRALENDIJK – “Na Hulanda tatanan ku a hasi uso di ferlòf di mayor ta bisa ku nan lo no ker a pèrdè esaki pa nada di mundu. Ku aki ta kita e chèns aki for di tatanan, ta ineksplikabel”, futuro tata Arxen Alders ta bisa.

Ounke mamanan na Boneiru tin derecho riba 16 siman di ferlòf di embaraso ku pago kompleto, pa tatanan na Hulanda Karibense den e área aki nada no ta reglá legalmente. Hopi tata mester lora ku e dos dianan di ferlòf ku nan ta haña di nan dunadó di trabou.

Kontrali na Hulanda-Oropeo kaminda tata tin derechi riba un siman di trabou kompletamente pagá i banda di esaki por tuma ferlòf di nasementu adishonal (5 siman pa 70 porshento di e salario di dia).


Outor Marit Severijnse

“Ridíkulo”, Christina Analise ku ta na estado ta bisa. “Tatanan tin mesun tantu derecho pa den kuminsamentu mira nan yunan resien nasí mas tantu posibel i asina ta haña nan fòrsá di usa nan dianan di vakashon.”

Banda di esaki mamanan na Boneiru ku ta empresario independiente, kontrali na mamanan na Hulanda Oropeo, no tin derecho riba ferlòf di embaraso pagá. “Basta intensivo tur esaki”, empresario Ellis Scheerder ta konta. Na 2021 el a duna lus na un yu hòmber na Boneiru. “Mi amigu a pidi ferlòf mas largu, pero e no a hañ’é. Ainda mi no por a lanta para sin yudansa i sigur no ku e baby.”

Sesaria ta hasi falta di ferlòf mas fèrfelu ainda
Espesialmente hende muhé ku a duna lus ku sesaria, ta indiká ku nan mester di sosten di nan partner mas largu. “E promé dianan mi por a keda hòspital i mi a haña yudansa, pero únabes ku mi a sali ta mi so mester a yuda mi kurpa”, Joella ta konta. “Mi mama mester a bula bini for di Kòrsou pa yuda mi, pasobra papa mester a bai traha manera nada no a pasa.”

Suehedy Balootje tambe a haña un sesaria i ta kere ku mama ku duna lus via sesaria tambe mester haña mas ferlòf. “Sinku siman a pasa i ainda mi no por hasi tur kos. Pa loke ta tarea di kas mi kasá mester tuma tur kos ofer. E ta traha na kas i entretantu e ta yuda, pero p’esei tin bia e mester sigui traha mas largu. Esaki ta pidi hopi di dje.”

Balootje lo a haña un luna di ferlòf paga pa hende hòmber rasonabel. “Teniendo kuenta ku parto sesaria. I mi ta pensa tambe na e hende muhénan ku tin un partner ku no ta traha na kas.”

Tatanan na Boneiru mester haña suèldu pa dia kompleto
Lisa Frans aktualmente ta na estado atrobe i tambe ta boga pa un temporada di ferlòf mas largu. “E promé siman despues di duna lus ta difísil, berdaderamente bo mester di mas sosten di bo partner. Tambe mésora bo ta haña bo ku e temporada di pega ku e baby. Mi partner lo por a tuma un siman, pero e ora ei bon mirá nos lo no sali bon finansieramente.”

Un areglo di ferlòf manera na Hulanda, kaminda e tata ta haña 70% di e salario pa dia pagá durante e ferlòf, segun Marie no ta sufisiente na Boneiru. “Esei bo ta sinti den bo pòtmòni fin di luna. Mayornan bou di e suèldu mínimo pió.”

Suzan tambe ta pensa ku un areglo asina lo no funshoná aki. “P’esei hende mester por biba ku ménos sèn i tur kos ta asina karu aki kaba, pues e problema ta ku e base mes no ta bon. P’e banda ei Boneiru berdaderamente mester bira mas moderno.”

Mester pensa diferente riba e ròlnan di gender
Alders ta pensa ku ferlòf di mayor lo promové paternidat igual na Boneiru. “Si komo tata bo sa kiko ta nifiká pa kuida un beibi for di e promé dia, bo ta bira mas envolví tambe. Investigashon a mustra kaba ku e envolvimentu tin un influensia positivo riba desaroyo di famia.”

Ta trata di un partishon di ròl moda bieu: muhé mester kuida yu i hòmber mester sòru pa sèn.

Joella ta pensa ku Boneiru no ta kla ainda pa un temporada largu di ferlòf pa tata manera na Hulanda. “Mester hasi ménos distinshon entre gènder. Poko tempu ei mi a tende ku un mama a pinta e uñanan di su yu hòmber i e ora ei a tende na akohida di mucha ku esaki ta solamente pa mucha muhé. Asina ta bai tambe serka e parti di edukashon; hende muhé mester kuida e yunan i hende hòmber mester sòru pa e sèn. Mi ta kere promé esaki mester bira parti di nos kultura i mi tin miedu ku ainda nos no t’asina leu.”

E asuntu ta haña hopi atenshon
Ministerio di Asuntunan Sosial i Labor den un reakshon ta laga sa ku nan ta na altura di un sistema di ferlòf limitá. Na 2020 e Diálogo Sentral a duna un konseho kaba tokante e ehekushon di ferlòf di mayor. “Kuminsando ku un introdukshon gradual di 2.5 dia”, segun Diálogo Sentral.

Ainda no tin un proposishon di lei konkreto. “Nos ta aspirá pa elaborá esaki riba término kòrtiku”, segun SZW. “Pero durante 2020/2021 hopi kapasidat di e pakete di sosten a bai sinta den e krísis di corona, ku a kousa hopi retraso.”

SZW no por bisa ki ora e proposishon aki lo bini. “No por duna un planifikashon ainda, pero e tin e atenshon kompleto”, segun SZW.

Den e konseho di e Diálogo Sentral no ta pidi atenshon spesífiko pa e ferlòf di nasementu pa empresario.