“Nan no tin e kurashi pa buska nan remedinan” – e efekto di stigma i miedu riba kuido pa HIV

Portrèt: Audri Statie-Torres

Mas ku shen hende na Boneiru ta biba ku HIV, e vírus ku ta kousa inmunodefisiensia humano. Danki na medikamentu nan por hiba un bida salú ivnormal, tin relashonnan sosial i traha òf haña yu sin pega nan ku e vírus. Tògvesaki no ta bai asina asina pa tur hende. Ketubai miedu, bèrgwensa ivprehuisionan tenas ta forma un barera pa hasi tèst i te asta pa bai tuma remedi.v“Papia kuchikuchi den hospital òf riba kaya ora un hende ku HIV pasa, òf remarkenanvkonsientemente diskriminatorio. Esei por ta hopi doloroso pa un hende ku ta biba kuvHIV,” enfermero Audri Statie-Torres, kende ta guia hende ku HIV, ta bisa.

Ku e kampaña N=N (Niet meetbaar = Niet overdraagbaar, ‘Si no por midié = no por transmitié’) Boneiru ta purba kibra mal entendido, i krea mas konsientisashon.

Suprimí e vírus
N=N ta enfatisá ku si un hende usa su remedinan fielmente, esei ta suprimí e vírus dje tantu ei, ku no por midié mas den su sanger – i e no por transmitié mas tampoko. “Kisas e hendenan lo tin e kurashi pa akudí mas lihé na e poliklínika pa nan remedinan, si nan sa ku e vírus no ta transmitibel mas,” segun Statie-Torres. “Tambe nos ta spera ku e hendenan lo bin hasi tèst mas trempan si nan sa, ku nan por tin un bida normal. Tin speransa i perspektiva.”

Miedu di ku ta mira nan
E kantidat di hende ku ta hasi tèst pa HIV ta abou. Hopi biaha ta pa kasualidat ta deskubrí e vírus, por ehèmpel ora screen pa un otro infekshon. “Na Hulanda europeo tin puntonan pa tèst hopi aksesibel i te asta bùs pa tèst ku ta kore rònt, pero kosnan ta hopi mas difísil riba un isla chikitu,” Statie-Torres ta splika. Anteriormente dianan pa tèst a hala solamente diessinku bishitante i anochinan di informashon den sentronan di bario tambe ta hala tiki hende. “E hendenan tin miedu di resaltá. Nan ta pensa: si mi ta ei, tur hende lo kere ku mi tin algu,” Statie-Torres ta konta.

Buskamentu di remedi tambe ta keda un reto pa hende ku ta biba ku HIV, Statie-Torres ta remarká. “Esun ku nèt ta kuminsando ku medikamentu, por sinti tenshon pa bai botika. Nan tin miedu di topa ku hende konosí, òf ku un hende ta tende kiko ta bisa na bali. P’esei tin ku ta laga famia buska e remedinan. Nos ta guia hende pa vense e opstákulo akí. Por ehèmpel, mi ta palabrá ku nan pa buska nan remedinan na mi ofisina e promé lunanan, pa despues nan siña buskanan na botika.”

Mas ku médiko
E mensahe di N=N no ta solamente médiko, pero sosial tambe, Statie-Torres ta enfatisá. “HIV no ta determiná henter bo bida,” E ta bisa. Na desèmber lo organisá un konferensia na Boneiru kaminda hende ku ta biba ku HIV lo kompartí nan historianan. “Pa mustra ku, ounke nan tin HIV, nan tin famia, profeshon i soñonan tambe. Esei ta e mensahe ku nos ke sigui duna: ta un malesa, pero na promé lugá, bo ta keda simplemente hende,” Statie-Torres ta indiká.

Opshonnan nobo pa tratamentu ta hasi esei ainda mas tangibel. Asina tin inyekshon ku mester apliká kada dos luna, hasiendo ku un pildora diario no ta nesesario mas. “Tin hende ta haña un inyekshon hopi mas fásil. Esei ta duna nan mas libertat,” segun Statie-Torres. “Pronto esei lo ta disponibel na Boneiru tambe.” Banda di tratamentu, tin prevenshon tambe. E remedi yamá PrEP por prevení HIV. “Ta pa hende sin HIV, pero ku un riesgo elevá pa infekshon,” Statie-Torres ta informá.

Mas konosementu i konsientisashon
Un parti importante di e kampaña ta dunamentu di informashon, spesífikamente na un manera ku no ta kousa mas miedu. “Pa HIV bo no por djis hasi un yamada general manera esei por pa kanser na garganta di matris. Tin un impakto emoshonal,” Statie- Torres ta splika. “Bo mester prepará e hendenan bon pa e resultado.” Esaki sa bai robes, den práktika. “Un tèst di HIV ta mas ku marka un krus riba un formulario, i risibí e resultado su manisé. Pa hende ku no ta bon prepará, e resultado por ta un shòk, te asta troumatisante,” Statie-Torres ta bisa.

Sa tin dunadó di kuido ku falta di konosementu i sensibilidat pa anda ku pashènt ku HIV. Te ainda Statie-Torres ta haña keho serka e hendenan ku e ta guia, tokante remarkenan diskriminatorio di trahadónan den kuido. “Hopi no sa ku por eksperiensiá nan aktitut komo diskriminatorio, òf nan sa muchu tiki di HIV.” P’esei ta organisá entrenamentu- i kòmbersashonnan ku personal di kuido.

Investigando stigma i diskriminashon
Aña pasá hospital Fundashon Mariadal a investigá, den kolaborashon ku VU Amsterdam, UMC Utrecht, Maastricht University i Stellenbosch University, kon hende ku ta biba ku HIV na Boneiru ta eksperiensiá stigma i diskriminashon, i kon esei ta influensiá nan eskohonan. Por ehèmpel pa kompartí ku otronan ku nan tin HIV, pa akudí na un institushon di kuido òf pa partisipá den gruponan di apoyo.

“A sali na kla ku hopi biaha nan ta kompartí di forma selektivo pa miedu di eksklushon sosial, diskriminashon i pèrdida di trabou,” Statie-Torres ta konta. “Tambe nan tin problema ku e kuido i ku gruponan di apoyo pasobra nan ta teme ku lo no respetá nan privasidat, òf ku nan lo topa ku hende konosí. Nan ta anhelá retnan di sosten safe, i mas edukashon pa prevení stigma i malinformashon.” Awor ta ampliando e investigashon ei pa e komunidat en general i e personal di kuido mes. “Ta komprondiendo mihó kon e hendenan ta mira HIV, nos lo por logra berdadero kambio,” segun Statie-Torres.


Dia Habrí HIV 2024. Potrèt: Audri Statie-Torres

Aktividatnan
Komo klousura di e kampaña e hospital ta organisá un serie di aktividat huntu ku gobièrnu i partnernan: aktivistanan hubenil di Latinoamérika lo guia un tayer interaktivo pa alumnonan di skol sekundario, lo tin un konferensia riba temanan sosial i relatonan personal, i un mainta kreativo Art Against Stigma – Sip & Paint. “Partisipantenan lo haña e oportunidat pa ekspresá nan emoshonnan via pintamentu”, Statie-Torres ta splika.

E kampaña N=N ta un kolaborashon entre e poliklínika di infekshon i hospital Fundashon Mariadal na Boneiru, i Soa Aids Hulanda.


Kaminata HIV 2024. Potrètnan: Engelhart Production