Portrèt: Sharina Henriquez

ORANJESTAD – “Ta muchu lat, mi no sa si mi ta bai alkansá e sifra final 8. Mi tabatin strès kaba pa motibu di e virus di corona. Esaki ta trese mas strès. Kaba, mi gusta matemátika B bèrdaderamente i mi sifra promedio ta 7 loke anteriormente si tabata sufisiente. Tur loke mi ke ta un un oportunidat honesto”, Sofia Maduro (17) ta reklamá.

Maduro ta den klas di èksamen di mavo i huntu ku otro alumno e ta protestá kontra e reglanan di atmishon pa havo/vwo di Colegio Arubano ku ònferwagt a bira mas severo. E alumnonan ke sigui studia pero ta sinti nan mes partikularmente diskriminá awor ku den tempu di corona generalmente a baha e eksigensianan di enseñansa.

“Mi no ta haña bon ku nan ta pone eksigensia asina haltu. Colegio Arubano semper ke bai mas i mas haltu, solamente pa esnan di mas mihó. Mi no ta komprondé pakiko nan ta hasi esaki i nèt awor atrobe. Aruba ta chikí, kasi bo no tin otro eskoho” Shekainah Nickolas (15) ta bisa.

Karta di protesta
Dekanonan di mavo ta djòin e protesta for di siman pasá (14 di aprel) ora ku a informá nan di e eksigensianan nobo pa e aña di skol binidero 2021-2022. “Esaki ta ridíkulamente lat”, Marcia Lopez, dekano di mavo na Julianaschool ta bisa, kende na nòmber di e dekanonan ta manda un karta di protesta pa e inspekshon i minister.

“Pa mi alumnonan di èksamen final pero tambe pa e alumnonan den di tres aña ku mester a skohe un profil (pakete di materia) kaba. Pasobra ta awor numa nos ta tende ku otro aña e skol ta bai traha ku ménos profil. Ke men nos alumnonan lo kai afó pasobra e no ta konektá mas.”

Skol elitario
Pa tene alumno di mavo afó pa bira un skol elitario, ta un akusashon ku Colegio Arubano tin añanan kaba ta tende. Pero rèktòr Tim Croes ta ninga ku esaki ta e kaso, ‘nos mester pone eksigensia sí pasobra e skol ta muchu grandi kaba i bon mira ya kaba no tin lugá pa alumno djafó’. Croes riba 26 di febrüari ainda ta mèldu ku no a subi e eksigensianan pa aseptashon aña pasá. Pero mes dia e ta retirá esaki: pa matemátika B aña pasá den tempu di corona en bèrdat a subi e eksigensia ku un punto i esaki ta keda tambe pa e aña di skol binidero.

Inspekshon di Enseñansa parse no tabata na haltura ni di e subimentu aki ni di e eksigensianan pa e aña di skol binidero. Kaminda mester anunsiá esakinan hopi tempu delantá pa alumno di mavo por prepará nan mes na tempu. Ora Ret Karibense trese esaki dilanti inspektor general John Hessen ta bisa “Colegio a bisa nos ku nada no a kambia, ni tampoko aña pasá.”

Riba pregunta si e skol ta pèrmití di kambia e eksigensianan aki unilateralmente Hessen ta bisa: “Si a tuma desishon ku ta kontra regla, nos ta informá e minister i e direktiva di skol por eskrito.” Pero inspekshon ‘no a haña niun informashon ainda’ e ta bisa. Tampoko aworakí tokante e limitashon di e pakete pa havo í vwo. Esaki pues tin konsekuensha tambe pa alumno di Colegio San Nicolas ku ta bai te 3 vwo i ku mester pasa pa Colegio Arubano pa por haña nan diploma di vwo.

No ta promé bia ku Colegio Arubano ta hisa e eksigensianan di atmishon. Último shete aña e skol a hasi esaki ku éksito ku ta varia. Si no tabatin protesta, e kos tabata sigui. E minister di enseñansa anterior i inspekshon tambe a intervení vários bia loke a pone ku e skol mester a kambia e eksigensianan bèk.

Na 2014 e komishon konekshon ku mavo-havo a bini ku rekomendashon, pasobra por ehèmpel tin buraku den e materia sí. Pa matemátika B pues for di 2003 ora Hulanda a kambia e èksamen. E solushonnan pa sigui kore mihó tei kaba ya ta 7 aña. Pa matemátika esaki ta basta simpel, dekano Lopes di mavo ta splika: alumno di mavo despues di e èksamen solamente mester sigui un programa di alkanse di un siman. Pero gobièrnu i e skolnan envolví (mavo i havo) a keda sin aster mayoria di e rekomendashonnan.

Intervenshon di minister i inspekshon
E minister di enseñansa anterior na un dado momento a fada di e komportashon di Colegio i a kambia e lei (2015) pa evitá ku e skol riba su mes lo a keda adaptá e normanan ku e tabata haña diskriminatorio, no rasonabel i infundá. Den futuro esaki mester a sosodé den un komishon konhunto. Pero segun inspekshon nunka no a lanta e komishon aki. Den lei tin pará: es ku tin un diploma di mavo, por pasa pa havo. Pero ku esnan outorisá, esta direktiva di skol di Colegio Arubano, si por pone eksigensia. Solamente nan mester deliberá ku inspekshon i direktiva di enseñansa (komishon) i e minister mester stipulá e normanan.

“Si tin un minister nobo òf inspekshon nan (Colegio Arubano, red.) ta purba atrobe numa. Asina nan mes a bisa den un reunion. I si tin dekano nobo na mavo ku no sa i ku ta protestá, e ora ei e eksigensianan ta subi atrobe a kosto di e alumnonan”, segun dekano di mavo Lopez.

E direktiva di Colegio Arubano ta Stichting Voortgezet Onderwijs Aruba (SVOA, Fundashon Enseñansa Sekundario Aruba). Esaki ta laga sa ku nan ta trahadó ainda riba e atmishon di e añanan binidero i ‘lo tuma un desishon riba término masha kòrtiku i lo komuniká ku tur esnan interesá’. Kon ta posibel ku e dekanonan di mavo siman pasá kaba tabata informá tokante e eksigensianan nobo di atmishon si no a disidí riba esakinan ainda, riba e pregunta aki direktiva no tin un kontesta.

Alternativa
E minister di enseñansa aktual Rudy Lampe riba promé di aprel a anunsiá ku lo bini hopi mas alternativo pa alumno pa sigui studia. Asina e oferta di havo a amplia. Pero e pregunta ta si ta yuda e alumno di èksamen final di mavo ku esaki. I tambe esnan den di tres klas ku mester a skohe e pakete kaba. Pasobra di un skol di havo nobo (Mon Plaisir) e inskripshon a sera kaba. I na e otro skol (De Schakel) bo por akudí solamente ku un sierto pakete di materia i pagando miles di florin ( 3 pa 4 mil) mas na plaka di skol.

E úniko otro opshon ta Colegio San Nicolas. Pero e alumnonan di mavo ku ta protestá ta haña e distansha un opstákulo. Jean Paul Salcedo ku na 2017 a hañ’é ta bai ei, ta konfirmá ku e distansha ta un blokeo pa sigui studia.

“Mi a haña sa ku mi mester tabatin un 8 pa matemátika B, ora ku mi a mèldu kaba serka Colegio Arubano. Wak, mi tabata biba na Noord i esei tabata nifiká lanta tur dia 5 or pa bai San Nicolas ku bùs. Afortunadamente mi por a studia den bùs, no tur hende por esaki ku tur e boroto, i mi a haña mi havo. Awor mi ta studia pa dosente di matemátika.”