Portrèt: Korte na Aruba

ORANJESTAD – “Un mucha ku no tin su mayornan, ku no tin yudansa, sa ku e mester buska esaki. I mi a buska, mi a pidi yudansa”, Jeffrey ta kontestá riba pregunta di wes. Esaki ke sa di dje kon e ta haña ku e instanshanan a faya pa yud’é bon. “Esei ta e sistema, ta e sistema t’asina”, e ta kontestá.

E arubano hóben ta dilanti wes atrobe, apénas 4 luna despues ku el a sali for di prizòn. E bia aki ta pa un delito serio: el a tira un konosí den esaki su kamber di drumi. Loke ta hasi e kaso eksepshonal, Ret Karibense a reportá anteriormente kaba:

Jeffrey

Kiko ta sosodé ku un hoben manera Jeffrey

Aruba no tin un instansha di PIJ, un institushon spesial pa hóben. Den prizòn KIA tin un departamento pa hóben pero ei no tin yudansa òf guia pa hóben manera Jeffrey. Ku tur konsekuensha.

Lesa mas tokante esaki

Jeffrey (20) ta reakshoná emoshoná si wes ke papia kuné tokante ántes. E no ke tampoko pa e personal di prizòn tend’é i nan mester sali for di e kamber un ratu. Su abogado ta pidi wes pa no drenta den tur detaye di e abusu anterior. E ta pará deskribí den tur e rapòrtnan di e kaso den korte anterior na 2018 i ‘ta un bèrgwensa p’e pa ripití tur kos atrobe, segun e abogado.

Fiskal ta rekonosé ku Jeffrey ta un ‘kaso eksepshonal’. Den kuminsamentu di su relato ainda e ta sin miserikòrdia: Jeffrey mester bai será 8 aña. Pero poko poko e ta sigui e preguntanan di wes na e sospechoso i e defensa di e abogado pa apliká kastigu hubenil. Pa asina ainda por pone Jeffrey den un instituto hubenil spesial (PIJ) ounke entretantu e tin 20 aña i bon mirá e ta muchu bieu kaba.

E abogado mes tambe ta haña ku loke aktualmente e ta trata di haña pa su kliente ta remarkabel: e ta trata di konvensé wes i fiskal pa espesialmente duna su kliente un kastigu di PIJ. Miéntras no tin prueba direkto: no tin testigu di e tiramentu i polis a lubidá di tèst Jeffrey su mannan pa wak si el a tira. Hustisia tin algun testigu indirekto i Jeffrey mes ta keda ninga.


Speransa riba un ‘reset’

Pero tòg e abogado ke evitá ku atrobe Jeffrey no ta haña yudansa pa motibu di e diskushon di añanan largu, no na Aruba so, sino den henter Reino tokante e falta di sèn ku ta pone ku no ta ehekutá sierto kastigu hubenil manera PIJ na e islanan. Ku e kastigunan aki kriminal hubenil ta haña yudansa spesífiko pa asina evitá ku nan ta kai bèk. Awor e abogado ta spera ‘un reset’ di e 2 aña i mei ku Jeffrey komo menor di edat a sinta den un prizòn arubano den pasado pero sin e yudansa ku e tabatin derechi riba dje.

Aktualmente tin kuater hóben den prizòn, e trahadó sosial djei ta bisa, ku bon mira mester ta den un institushon hubenil. E sirkunstanshanan ei ademas di mes ta ‘inhumano’ kaba, lesa mas.

Sharina Henriquez di Ret Karibense splikando e sirkunstanshanan den prizòn na De Nieuws BV riba NPO Radio 1

E abogado di Jeffrey ademas ta boga pa un sorto di garantia di wes, esta ku esaki lo pone un deadline pa e ehekushon di e kastigu PIJ pa su kliente. Pasobra e ora ei e bia aki ainda Jeffrey por bai wes (sivil) pa serka gobièrnu arubano eksihí su kastigu, asta ku un suma ku obligashon di paga.”Pasobra sino bo ta kòrta su kaminda komo siudadano tambe pa e por haña su derechonan”, segun e abogado.

Nunka no tabatin bùdjèt

For di e kaso den korte a sali atrobe ku e argumento ku e ministernan di hustisia arubano ta keda duna – esnan aktual tambe – ta ku no tin sèn pa pues ehekutá kastigu hubenil manera PIJ, a tres’é bou di atenshon ya for di e proposishon di lei. E Konseho di Konsulta e tempu ei a kritiká ku gobièrnu no a agregá un bista di e gastunan pa introdukshon di e derecho penal hubenil. Despues parlamento a aseptá e lei 8 aña pasá sin hasi algu ku e krítika. Ke men, ku no tabatin sèn, esei tabata kla for di kuminsamentu, e abogado ta bisa. “Poder legislativo a faya kompletamente pasobra nunka nan no a suministrá un bùdjèt.”

Si wes lo bai apliká e derecho penal hubenil atrobe serka Jeffrey i si e lo haña un chèns atrobe riba yudansa, esei wes lo laga sa otro siman. “Ta kla ku e ta desapuntá. Ta esei tambe e ke men ku, esei ta e sistema”, segun e wes ku hopi komprenshon.